Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι σαν άνθρωποι χαρακτηριζόμαστε από κάποιες σταθερές· έχουμε ένα σταθερό όνομα, μία σταθερή καταγωγή, προσωπικά στοιχεία, κάποιους σταθερούς ανθρώπους στη ζωή μας, κ.ο.κ. Συμβαίνει όμως το ίδιο με την προσωπικότητά μας, με τις επιθυμίες μας, τον τρόπο με τον οποίο αντιδράμε ή παίρνουμε αποφάσεις; Τα πράγματα εδώ περιπλέκονται και δεν είναι εύκολο να δοθεί μία σαφής απάντηση, πέρα από το γεγονός ότι αυτό που ονομάζουμε «εαυτός» (ή παρακάτω, «εγώ») επηρεάζεται διαρκώς από τις εκάστοτε ατομικές, ομαδικές και κοινωνικές συνθήκες στις οποίες βρισκόμαστε.
Για να γίνει αυτό κατανοητό, ας σκεφτούμε τον εαυτό μας να στέκεται στη μέση ενός γηπέδου. Γύρω μας είναι ζωγραφισμένοι τρεις κύκλοι, ο ένας μεγαλύτερος από τον άλλον και όλοι έχουν ως κέντρο τους εμάς. Ο πρώτος και μικρότερος μίκρος, αυτός που είναι πιο κοντινός σε εμάς είναι ο ατομικός κύκλος. Εκεί μέσα περιλαμβάνονται όλα αυτά που συμβαίνουν στο σώμα μας και στο μυαλό μας, οι σκέψεις μας, τα σχέδιά μας, οι προβληματισμοί μας, η κατάσταση της υγείας μας. Ο δεύτερος κύκλος σχετίζεται με καταστάσεις που προέρχονται από τις ομάδες στις οποίες συμμετέχουμε, όπως είναι η οικογένειά μας, η εργασίας μας, οι σύλλογοι στους οποίους ανήκουμε, κ.ο.κ.
Τέλος, ο τρίτος και πιο απομακρυσμένος κύκλος σχετίζεται με τις ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες, τα κοινωνικά ζητήματα και αυτό που ονομάζουμε «γενική κατάσταση». Πολλές φορές είναι αδύνατον να εμποδίσουμε ό,τι βρίσκεται μέσα στον κάθε κύκλο να αλλάξει και να μεταβληθεί. Οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες. Έτσι, όσο πιο κοντινός σε εμάς είναι ένας κύκλος, τόσο πιο πολύ μας επηρεάζουν οι αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτόν.
Ο φιλόσοφος Ηράκλειτος υποστήριξε πως «τα πάντα ρει», όλα ρέουν, όλα αλλάζουν, αναφερόμενος βέβαια στο φυσικό περιβάλλον, όμως δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε πως το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους.
Στη ζωή μας λοιπόν, είτε περιστασιακά, είτε σε μόνιμη βάση, συμβαίνουν διαφόρων ειδών αλλαγές με τις οποίες ερχόμαστε συχνά αντιμέτωποι. Θα μπορούσαμε να διαχωρίσουμε τις αλλαγές σε κατηγορίες όπως αυτές:
1. Αλλαγές που προκαλούμε οι ίδιοι & αλλαγές δεν προκαλούμε οι ίδιοι
2. Αλλαγές τις οποίες μπορούμε να ελέγξουμε & αλλαγές τις οποίες δεν μπορούμε να ελέγξουμε
3. Αλλαγές που μας επηρεάζουν πολύ, αλλαγές που μας επηρεάζουν εν μέρει & αλλαγές που δε μας επηρεάζουν
4. Αλλαγές που προκύπτουν ξαφνικά & αλλαγές που προκύπτουν σταδιακά
5. Αλλαγές οι οποίες είναι παροδικές & αλλαγές που είναι μόνιμες.
Η λίστα θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερη, όμως λίγο-πολύ, μπορούμε κατατάξουμε οποιαδήποτε μεταβολή σε αυτές τις κατηγορίες.
Μπορούμε να υποστηρίξουμε πως οι πιο επιθυμητές αλλαγές είναι αυτές τις οποίες προκαλούμε οι ίδιοι, μπορούμε να τις ελέγξουμε, μας επηρεάζουν εν μέρει, προκύπτουν σταδιακά και είναι παροδικές. Συμβαίνει όμως πάντα έτσι στη ζωή μας;
Πολλές φορές προκύπτουν μεταβολλές σε έναν από τους τρεις κύκλους που μας περιβάλλουν τις οποίες δεν τις θέλουμε, δεν τις προκαλούμε, αλλά μας επηρεάζουν. Τέτοιες στιγμές είναι αναγκαίο να διαχειριστούμε τις αλλαγές με ψυχραιμία και κατανόηση. Η αυθόρμητη όμως αντίδρασή μας είναι συνήθως η αντίσταση, η άρνηση και η προσπάθεια να κρατήσουμε τις συνθήκες όπως ήταν πριν την αλλαγή, περιμένοντας πως τίποτα δε θα συμβεί, αν δε το θέλουμε εμείς οι ίδιοι. Αυτό γιατί το ένστικτο της επιβίωσης μας καλεί να προσπαθήσουμε να μην αλλάξει τίποτα στη ζωή μας εάν ό,τι έχουμε μέχρι τώρα είναι σταθερό και το θεωρούμε σχετικά «ασφαλές». Ποιός θα ήθελε να ρισκάρει να αλλάξει κάτι, όταν ασθάνεται πως ό,τι έχει είναι αρκετό και είναι αυτό που θέλει; Ποιός θα ήθελε να φύγει από τη φωλιά του; Η πιο εύλογη απάντηση είναι «κανείς».
Αν σκεφτούμε όμως όλες εκείνες τις αλλαγές που συμβαίνουν καθημερινά σε ατομικό, ομαδικό και κοινωνικό επίπεδο, θα καταλάβουμε πως δεν είναι δυνατόν «εγώ» να παραμένω ίδιος και αμετάβλητος. Στο «εγώ» μπορούμε να βάλουμε τα προσωπικά μας χαρακτηριστικά, τις συμπεριφορές μας, τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σε διάφορες καταστάσεις, τα πιστεύω μας και τις επιθυμίες μας, τα συναισθήματά μας και το πώς τα εκφράζουμε. Συνοψίζοντας αυτή την παράγραφο, δεν μπορεί παρά το «εγώ» να προσαρμόζεται στις μεταβολλές που συμβαίνουν και να είναι ευέλικτο.
Φυσικά, η κατανόηση πως τα πράγματα γύρω μας και μέσα μας αλλάζουν συνεχώς, είτε το αντιλαμβανόμαστε είτε όχι, δεν είναι εύκολη διαδικασία. Ωστόσο, όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, αυτόματα και αυθόρμητα τείνουμε να απορρίπτουμε αυτή τη σκέψη ως ανεπιθύμητη, θεωρώντας πως είναι ασφαλές να μην αλλάζει το «εγώ» όταν όλα τα άλλα αλλάζουν και πως αν προσπαθήσουμε σκληρά οι καταστάσεις γύρω μας θα παραμείνουν ολόιδιες. Σύμφωνα με την κλινική εμπειρία και τα σχετικά επιστημονικά δεδομένα, οι πιθανότητες για το παραπάνω είναι μικρές. Από την άλλη, όταν δείχνουμε προσαρμογή και ευελιξία στις αλλαγές που συμβαίνουν στις κύκλους μας, τότε παραμένουμε υγιείς σωματικά και ψυχικά.
Χρειάζεται λοιπόν δύναμη για να αλλάξουμε και να προσαρμοστούμε στις εκάστοτε νέες συνθήκες της προσωπικής και κοινωνικής μας ζωής. Το να συνειδητοποιήσουμε πως το να αλλάζουμε το «εγώ» μας, κυρίως όταν οι καταστάσεις (μέσα μας και έξω μας), και να προσαρμοζόμαστε σε αυτές είναι μία διαδικασία που θα μας φέρει οφέλη.
Αρκεί να πάρουμε εκείνο το μικρό ρίσκο που χρειάζεται για να κάνουμε το βήμα έξω από τη φωλιά μας.
www.facebook.com/psychologoslimnos
www.psychologoslimnos.weebly.com
