Ακούμε συνέχεια ή βλέπουμε γύρω μας άσχημες συμπεριφορές παιδιών. Παιδιά που υποτιμούν, προσβάλλουν τους συνομηλίκους τους. Για ποιο λόγο όμως γίνεται αυτό; Ο άνθρωπος διαμορφώνει την ταυτότητά του, την αντίληψη δηλαδή για τον εαυτό του επηρεαζόμενος από το κοινωνικό του περιβάλλον και την ένταξή του σε ομάδες, από την κοινωνική του ταυτότητα. Η τελευταία είναι στενά συνδεδεμένη με την προσωπική εικόνα του, την προσωπική του ταυτότητα, γιατί οποιοσδήποτε χαρακτηρισμός του εαυτού του, προϋποθέτει τη σύγκριση με άλλους.
Συνεπώς, σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας, που διατύπωσε ο H.Tajfel τα περισσότερα παιδιά έχουν μάθει να εντάσσονται σε ομάδες (έσω-ομάδες) υπερτονίζοντας τις μεταξύ τους ομοιότητες και αντίστοιχα τις διαφορές με τις άλλες ομάδες (έξω-ομάδες). Η κατηγοριοποίηση και διαφοροποίηση αυτή είναι ασφαλώς κοινωνικό δημιούργημα, ωθεί στη γνωστική παραποίηση και δημιουργία στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Έρευνες έχουν αποδείξει πως τα άτομα αναπτύσσουν μεγαλύτερη προκατάληψη όταν η κατηγοριοποίηση έχει μεγάλη σημασία γι’ αυτά Αξιολογούμε την έσω-ομάδα, όπου ανήκουμε συγκρίνοντάς την με κάποια άλλη χρησιμοποιώντας υποκειμενικά κριτήρια και αποσκοπούμε στη θετική εικόνα της δικής μας ομάδας (Δραγώνα, Σκούρτου & Φραγκουδάκη, 2001· Τούρτουρας & Μπαλή, 2009).
Αυτές οι συμπεριφορές είναι κατ’εξοχήν ρατσιστικές, όπως και οποιεσδήποτε πράξεις αποκλεισμού, περιθωριοποίησης όσων είναι διαφορετικοί από εμάς. Ο ρατσισμός είναι γνωστός από αρχαιοτάτων χρόνων όπου ο διαφορετικός ήταν βάρβαρος, τέρας κ.ά. (Elliott, Kratochwill, Littlefield - Cook & Travers, 2008). Είναι δεδομένο ότι για να προβεί κάποιος σε ρατσιστικά σχόλια και πράξεις επηρεάζεται από στερεότυπα και προκαταλήψεις, που δομούνται μέσω του κοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο ζει.
Είναι σημαντικό λοιπόν τα παιδιά να αναπτύξουν αξίες σεβασμού και αποδοχής του άλλου από την προσχολική ηλικία. Τόσο οι γονείς, όσο και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να μιλούν στα παιδιά για την ύπαρξη ανθρώπων με διαφορετική εμφάνιση, ομιλία, πολιτισμό, αλλά ανθρώπων εξίσου άξιων με εμάς. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της αφήγησης λογοτεχνικών δημιουργημάτων με αντίστοιχη θεματολογία (π.χ. Έλμερ, ο παρδαλός ελέφαντας), μέσω ακρόασης τραγουδιών και σε άλλες γλώσσες, μέσω μελέτης και των άλλων πολιτισμών κ.α. Το σπουδαιότερο όμως, είναι να μη δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι στερεότυπα και προκαταλήψεις στα παιδιά. Ο καθένας μας είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος και δεν θα πρέπει να κρίνεται αρνητικά με κριτήριο το αν μοιάζει με μας ή όχι και αυτό χρειάζεται να μεταδώσουμε στα παιδιά μας.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Δραγώνα, θ ., Σκούρτου, Ε., & Φραγκουδάκη, Α. (2001). Εκπαίδευση: Κοινωνικές ταυτότητες/ετερότητες-κοινωνικές ανισότητες, διγλωσσία και σχολείο. Πάτρα : Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Elliott , S . N . , Kratochwill , T.R . , Littlefield - Cook, J . , & Travers , J . F. (2008) . Εκπαιδευτική Ψυχολογία . Αποτελεσματική διδασκαλία , αποτελεσματική μάθηση . Αθήνα : Gutenberg.
Τούρτουρας, Χ., & Μπαλή, Ε. (2009) Ρατσισμός, εθνοκεντρισμός και προκατάληψη. Θεωρητική προσέγγιση διερευνητικού χαρακτήρα στα πλαίσια μιας πάντα επίκαιρης συζήτησης. Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης, 89, 101-108 .
(Κανάρη Νεκταρία, απόφοιτη Ελληνικής φιλολογίας του Α.Π.Θ. , φοιτήτρια του μεταπτυχιακού τμήματος επιστήμες της αγωγής του Ε.Α.Π.)
