Βρίσκεστε εδώ:Αρχική>>Επιλεγμένα>>Η σωστή χρήση της επιβράβευσης και ο σχεδιασμός ενός αποτελεσματικού προγράμματος

banner roots

Η σωστή χρήση της επιβράβευσης και ο σχεδιασμός ενός αποτελεσματικού προγράμματος
21.08.2017 | 11:33

Η σωστή χρήση της επιβράβευσης και ο σχεδιασμός ενός αποτελεσματικού προγράμματος

Συντάκτης:  FM 100 Newsroom
Κατηγορία: Επιλεγμένα

Γράφει η Φανή Λούγκλου, ΜΑ
Κλινική ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος

Πολλοί γονείς γνωρίζουν πλέον, κι έχουν προσπαθήσει να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα επιβράβευσης, χρησιμοποιώντας πίνακες, αυτοκόλλητα και δωράκια. Η αποτελεσματικότητα όμως ενός τέτοιου προγράμματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, δεν είναι απλώς μια διαδικασία τοποθέτησης ενός αυτοκόλλητου σε ένα πινακάκι.

Ένα σωστό πρόγραμμα επιβράβευσης μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση πολλών δυσλειτουργικών συμπεριφορών και να είναι μια διδακτική διαδικασία για παιδιά ηλικίας από 3 μέχρι περίπου 10 (από κει και πέρα η τάση ανεξαρτησίας των εφήβων και η επιθυμίας τους για έλεγχο καθιστά το πρόγραμμα αναποτελεσματικό).

Πριν ακόμα ξεκινήσουν οι γονείς να επιλέγουν συμπεριφορές που θα ήθελαν να διορθώσουν, καλό είναι να σκεφτούν την ιδιοσυγκρασία του παιδιού τους.  Υπάρχουν τα εύκολα παιδιά, τα δύσκολα και ό,τι υπάρχει ενδιάμεσα.  Είναι λοιπόν χρήσιμο να ξέρουν τι παιδί έχουν, τι θα κερδίσει την προσοχή του και τι θα κρατήσει το ενδιαφέρον του.  Με βάση αυτά, θα επιλεχθεί και ο τρόπος που θα παρουσιαστεί το πρόγραμμα, το πόσο θα αναμιχθεί το παιδί στο σχεδιασμό, ο χρόνος αναμονής πριν πάρει την επιβράβευση, το είδος της επιβράβευσης και άλλα. 

Ένας ακόμα παράγοντας που θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν είναι η οικογενειακή κατάσταση.  Οι γονείς θα πρέπει να σκεφτούν αν οι δύσκολες συμπεριφορές του παιδιού είναι αντίδραση σε προβλήματα που υπάρχουν στο σπίτι, όπως προβλήματα γάμου, ασθένεια, αγώνας για προσοχή κτλ.  Σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστεί να αλλάξουν κάποιες συμπεριφορές και οι ίδιοι οι γονείς.  Διαφορετικά, το πρόγραμμα θα είναι άδικο!

Υπάρχουν πέντε βήματα προκειμένου να σχεδιαστεί ένα καλό, αποτελεσματικό πρόγραμμα επιβράβευσης. 

  1. Αποφασίζουμε ποια είναι η προβληματική συμπεριφορά.  Αυτό συνήθως δεν είναι δύσκολο.  Οι γονείς μπορούν να φτιάξουν λίστες ολόκληρες με συμπεριφορές του παιδιού  που τους ενοχλούν και θα ήθελαν να τις αλλάξουν.  Αυτό που είναι δύσκολο είναι να κάνουν αυτές τις συμπεριφορές συγκεκριμένες.  Για παράδειγμα, η εντολή «καθαρό δωμάτιο» δε θα λειτουργήσει γιατί είναι πολύ γενική.  Τι εννοούμε; Τα παιχνίδια στο κουτί; το κρεβάτι στρωμένο; τα άπλυτα στο καλάθι; η ντουλάπα τακτοποιημένη; Είναι σημαντικό να είμαστε ακριβείς, ώστε να μη χρειάζεται κάθε τόσο να διαφωνούμε με το παιδί για τους όρους της συμφωνίας.  Επίσης, σπάζοντας μια γενική συμπεριφορά σε κομμάτια, το παιδί μπορεί να μαζέψει περισσότερα, και πιο εύκολα, αυτοκόλλητα και να δει πρόοδο γρήγορα.  Αν η συμπεριφορά σπάσει σε τέσσερα μέρη, και καταφέρει και μαζέψει τρία αστέρια, είναι επιτυχία και κίνητρο για να συνεχίσει.  Επιπλέον, καλό είναι να ξεκινάμε εύκολα και απλά.  Είναι πιο εύκολο να ξεκινήσει με μια συμπεριφορά (π.χ. «πλένω δόντια κάθε βράδυ») από το να έχει να ολοκληρώσει μια λίστα με 5-6 δραστηριότητες πριν πάει για ύπνο.  Όταν το παιδί μπει στο νόημα της διαδικασίας, οι απαιτήσεις μπορούν να αυξηθούν. 
  2. Επιλέγουμε πίνακα και επιβραβεύσεις. Υπάρχουν πλέον πολλές επιλογές για πινακάκια επιβράβευσης στο διαδίκτυο.  Μπορούμε να επιλέξουμε, μόνοι μας ή μαζί με το παιδί, κάποιο που να του αρέσει, ίσως έχει τα αγαπημένα του χρώματα ή τα αγαπημένα του κινούμενα σχέδια, ή μπορούμε να το σχεδιάσουμε μαζί με το παιδί.  Όσον αφορά στην επιλογή της επιβράβευσης, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για να μη γίνει δωροδοκία (σχετικά με την επιβράβευση και τη δωροδοκία, δείτε το άρθρο «Επιβράβευση ή δωροδοκία; Ιδού η απορία! http://psychopedia.gr/epivravefsi-dorodokia-idou-aporia/ ).   Οι επιβραβεύσεις πρέπει να είναι μικρές, ειδικά αν δίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, και δε χρειάζεται να είναι πάντα υλικές.  Μπορεί να είναι μια βόλτα που επιθυμεί πολύ το παιδί να κάνει μαζί μας, μια οικογενειακή βραδιά με επιτραπέζιο παιχνίδι, το αγαπημένο του φαγητό ή γλυκό ή η δυνατότητα να καλέσει μερικούς φίλους στο σπίτι.  Η επιλογή μπορεί να γίνει σε συνεργασία με το παιδί, αλλά οι γονείς πρέπει να είναι προσεχτικοί να μην ενδώσουν σε παράλογες απαιτήσεις και εκβιασμούς. 
  3. Παρουσίαση του προγράμματος στο παιδί.  Η παρουσίαση του προγράμματος είναι απαραίτητη.  Δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε κάτι που αφορά στο παιδί, αλλά το παιδί δεν το γνωρίζει.  Για την αποδοχή του προγράμματος, μεγάλο ρόλο παίζει η ιδιοσυγκρασία του παιδιού και η σχέση του με τους γονείς.  Σε γενικές γραμμές, θέλουμε να εξηγήσουμε πώς θα λειτουργήσει το πρόγραμμα σύντομα και περιεκτικά.  Επίσης, θέλουν τη συνεργασία του παιδιού, επομένως είναι χρήσιμο να αποφύγουμε να δείξουμε ότι είμαστε η εξουσία σε σχέση με το πρόγραμμα και ότι εμείς έχουμε τον απόλυτο έλεγχο.  Πρέπει το παιδί να καταλάβει ότι είναι μέρος του παιχνιδιού.  Δεν το αναγκάζουμε να φτιάξει μόνο του την τσάντα του ή να μαζέψει τα παιχνίδια του.  Πρέπει να το βοηθήσουμε να καταλάβει ότι όλο αυτό είναι μια ευκαιρία για αλλαγή και άρα καλύτερη συσχέτιση και συναναστροφή με τους γονείς, τους δασκάλους, τους φίλους. 
  4. Σταθερότητα.  Για να είναι επιτυχημένο ένα πρόγραμμα επιβράβευσης, απαιτείται η σταθερότητα και η συνέπεια από τους γονείς.  Θα υπάρχουν μέρες που οι γονείς είναι κουρασμένοι ή το παιδί δεν είναι συνεργάσιμο.  Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να επιμείνουν και να συνεχίσουν.  Κατά τη διάρκεια του προγράμματος μπορεί να χρειαστεί να κουβεντιάσουν με το παιδί για να δουν αν συμβαίνει κάτι.  Μικρές συζητήσεις όπως «ξεκίνησες να κερδίζει πολλά αστεράκια αλλά τώρα βλέπω ότι δυσκολεύεσαι.  Συμβαίνει κάτι που εμποδίζει την προσπάθειά σου;» θα τους δείξουν τι μπορεί να συμβαίνει και τι προσαρμογές χρειάζεται να κάνουν στο πρόγραμμα (και πάλι θέλει προσοχή ώστε να μην ενδώσουν σε εκβιασμούς).  Επιπλέον, κάποιες μέρες θα είναι καλές, κάποιες όχι.  Στις καλές μέρες το παιδί χρειάζεται την αναγνώριση ότι τα κατάφερε και στις κακές την ενθάρρυνση και την πίστη από τους γονείς ότι μπορεί να τα καταφέρει.  Σε κάθε περίπτωση, δε μαλώνουμε το παιδί γιατί μια μέρα δεν μπόρεσε να μαζέψει αστεράκια!
  5. Η παροχή της επιβράβευσης.  Όποια κι αν είναι η επιβράβευση, πρέπει να δίνεται στην ώρα της.  Αν πρόκειται για μια βόλτα, θα πρέπει να την κάνετε, ανεξάρτητα από την κούραση της μέρας.  Το παιδί τήρησε το δικό του κομμάτι της συμφωνίας και ο γονιός πρέπει να τηρήσει το δικό του. 

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που ένα πρόγραμμα μπορεί να μη λειτουργήσει…

  • η επιβράβευση δεν είναι αρκετά θελκτική (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι κάτι ακριβό και μεγάλο).
  • το παιδί είναι πολύ μικρό.
  • οι απαιτήσεις που έχουμε είναι πολύ μεγάλες.
  • δεν έχουμε χρόνο να ασχοληθούμε όπως πρέπει με το πρόγραμμα (αν είναι σημαντικό όμως θα βρούμε χρόνο).
  • δε συμμετέχουν ή δε συμφωνούν με το πρόγραμμα όλα τα μέλη της οικογένειας
  • προσπαθούμε να διορθώσουμε συμπεριφορές που εκφράζονται και από άλλα μέλη της οικογένειας.
  • το παιδί έχει συνηθίσει να κερδίζει προσοχή με αρνητικό τρόπο.

Σε κάθε περίπτωση, αυτά είναι θέματα που μπορούν και αξίζουν να λυθούν, αφού το πρόγραμμα επιβράβευσης δε διορθώνει απλώς δύσκολες συμπεριφορές, αλλά μαθαίνει στο παιδί και τα άλλα μέλη της οικογένειας θετικούς τρόπους να σχετίζονται και δημιουργεί μια ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης και κατανόησης.

 

Ακολουθήστε το limnosfm100.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Μοιραστείτε το

stenos400x400

 

youtube channel