Οι αιτιολογικοί παράγοντες της νοητικής δυσκολίας ποικίλουν, αναγάγοντάς την με αυτό τον τρόπο σε ένα πολυσύνθετο φαινόμενο. Ως τις σημαντικότερες αιτίες αυτής μπορούν να αναφερθούν οι βιολογικές και οι περιβαλλοντικές, καθώς, και μια επιμέρους σειρά παραγόντων, όπως αυτών των κοινωνικών και πολιτισμικών, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης που θα λάβει ένα άτομο που έχει χαρακτηριστεί ως να ανήκει στην κατηγορία των ατόμων με νοητική δυσκολία.
Ο μεγαλύτερος, ωστόσο, όγκος των ερμηνευτικών δεδομένων περί αιτιολογίας των νοητικών δυσκολιών, περιστρέφεται, κυρίως, γύρω από την πολιτισμική-συγγενή ή ενδογενή ομάδα παραγόντων. Σύμφωνα με την συγγενή-ενδογενή ομάδα, η νοητική δυσκολία του ατόμου οφείλεται σε βιολογικούς και γενετικούς παράγοντες, οι οποίοι αποδίδονται κατά κύριο λόγο σε γονιδιακές ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες, και γενικότερα σε προγεννητικά, περιγεννητικά και μεταγεννητικά αίτια, τονίζοντας, κατ΄ αυτόν τον τρόπο την σπουδαιότητα της κληρονομικότητας και του οικογενειακού υποβάθρου του ατόμου.
Από την άλλη, σύμφωνα με την πολιτισμική ομάδα, η νοητική δυσκολία του ατόμου εκλαμβάνεται ως αποτέλεσμα πολιτισμικής αποστέρησης, δίνοντας έμφαση στο περιβάλλον που μεγαλώνει ένα παιδί με την εν λόγω δυσκολία. Ως περιβάλλον νοείται τόσο το οικογενειακό, όσο και το εκπαιδευτικό και κοινωνικό.
Ανάλογα με την αιτία που θα αποδοθεί η νοητική δυσκολία του παιδιού θα υιοθετηθούν και οι ανάλογες στάσεις αλλά και παρεμβάσεις που θα επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό την μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού αλλά και την καθημερινή διαβίωση του. Αν υιοθετηθεί το ιατρικό, κατά κάποιον τρόπο μοντέλο, δίνοντας έμφαση στους εκ φύσεως περιορισμούς του ατόμου, τότε ίσως δημιουργηθεί μια αρνητική εικόνα για το άτομο και τις δυνατότητες του και συνεπώς όλες οι προσπάθειες, πιθανόν να περιοριστούν στην ομαλοποίηση του ατόμου, προκειμένου να ζήσει στον κόσμο των ατόμων χωρίς νοητική δυσκολία. Αν η δυσκολία του ατόμου αποδοθεί στο περιβάλλον του τότε οι παρεμβάσεις θα επικεντρωθούν στην μέγιστη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του παιδιού, μέσα σε ένα περιβάλλον διαμορφωμένο κατ αυτόν τον τρόπο όπου οι αδυναμίες αυτού θα αμβλύνονται και, συνεπώς, στόχος των όποιων παρεμβάσεων, θα είναι η βελτίωση του οικογενειακού, εκπαιδευτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος προς όφελος του.
_____________________________________________________
Η Τσακανίκα Πηνελόπη είναι Ειδική Παιδαγωγός, Απόφοιτη του Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η Κυριαζίδου Σωτηρία είναι Ψυχολόγος Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στην Κλινική Νευροψυχολογία της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
