Κάθε παιδί βιώνει τα συναισθήματά του διαφορετικά. Γι αυτό το λόγο δεν μπορούμε να βασιστούμε σε μοτίβα και κριτήρια ερμηνείας. Κάθε ζωγραφιά είναι διαφορετική, ακόμα κι αν περιέχει τα ίδια στοιχεία με μια άλλη.
Ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο στην κατανόηση του συναισθήματος σε μια ζωγραφιά είναι τα δικά μας συναισθήματα. Η ζωγραφιά προκαλεί συναισθήματα σε αυτόν που τη βλέπει. Οι ενήλικες που είναι συναισθηματικά δεμένοι με τα παιδιά (π.χ. γονείς) είναι σίγουρο ότι προβάλουν και τα δικά τους συναισθήματα στα χρώματα, τις γραμμές και το περιεχόμενο της δουλειάς του παιδιού. Έτσι η ερμηνεία της ζωγραφιάς περιέχει προσωπικά στοιχεία του ενήλικα που δεν αντιπροσωπεύουν αυτό που θέλει να επικοινωνήσει το παιδί.
Στη νηπιακή ηλικία είναι δύσκολο να πούμε πώς τα παιδιά εκφράζουν συναισθήματα μέσα από τη ζωγραφιά τους, γιατί η ίδια η ιδέα της συναισθηματικής έκφρασης είναι πολύ αφηρημένη γι αυτή την ηλικία. Τα πολύ μικρά παιδιά έχουν σχετικά περιορισμένο οπτικό λεξιλόγιο και είναι πολύ δύσκολο, στην καλύτερη περίπτωση, να βγάλουμε συμπεράσματα για τη συναισθηματική τους κατάσταση από τις ζωγραφιές τους. Συνήθως μετά τα 5 έτη, τα παιδιά μπορούν να δείξουν συναισθήματα στη ζωγραφιά τους, κυρίως ζωγραφίζοντας πρόσωπα, χρησιμοποιώντας καμπύλες για να τονίσουν την έκφραση (π.χ. καμπύλη προς τα πάνω = χαμόγελο) και άλλα βασικά στοιχεία των συναισθημάτων (π.χ. δάκρια). Αυτό συμβαίνει περίπου μέχρι την ηλικία των 10 ετών. Από κει και πέρα τα παιδιά μπορεί να χρησιμοποιήσουν και το σώμα αλλά και πιο αφηρημένα στοιχεία.
Επιπλέον, το αναπτυξιακό στάδιο και η ηλικία επηρεάζουν σημαντικά τις γραμμές, στα σχήματα, το μέγεθος και την οργάνωση της παιδικής ζωγραφιάς. Τα πολύ μικρά παιδιά δεν έχουν αναπτύξει καλή λεπτή κίνηση με αποτέλεσμά οι γραμμές να μην είναι ίσιες, το μέγεθος ανομοιόμορφο και τα σχήματα ακαθόριστα. Βλέποντας ο ενήλικας μια γραμμή που τρέμει δεν μπορεί να συμπεράνει ότι το παιδί έχει άγχος, αν δεν ξέρει την ηλικία του παιδιού, το επίπεδο ανάπτυξης και τα υλικά που χρησιμοποίησε το παιδί για να ζωγραφίσει.
Το πώς τα παιδιά χρησιμοποιούν το χρώμα στις ζωγραφιές τους έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης. Επειδή το χρώμα είναι στενά συνυφασμένο με το συναίσθημα, είναι δύσκολο να δούμε σε μια καλλιτεχνική έκφραση και να μην αντιδράσουμε συναισθηματικά. Κάθε άτομο έχει σχηματίσει απόψεις για το χρώμα, που επηρεάζονται από τον πολιτισμό, τον κοινωνικό περίγυρο και τις προσωπικές εμπειρίες.
Επειδή ακριβώς το χρώμα έχει πολλές συναισθηματικές έννοιες, είναι σημαντικό να ξέρουμε αν έχει κάποια σημασία στις ζωγραφιές των παιδιών. Συχνά ανησυχούμε για τη χρήση ενός μόνο χρώματος, για τη χρήση λάθος χρώματος ή για την εμμονή σε ένα χρώμα. Αν και όλα αυτά μπορεί αν έχουν κάποια σημασία, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τη χρήση του χρώματος από τα παιδιά.
Όταν μελετάμε το χρώμα στην παιδική ζωγραφιά, πρέπει να έχουμε στο νου μας την ηλικία του παιδιού και το επίπεδο ανάπτυξης. Στα πρώτα στάδια της καλλιτεχνικής ανάπτυξης (2-4 ετών) τα παιδιά γενικά δεν κάνουν συνειδητές χρωματικές επιλογές και συχνά πιάνουν ένα χρώμα στην τύχη ή αυτό που είναι πιο κοντά τους. Αργότερα (4-6 ετών), υπάρχει υποκειμενική χρήση του χρώματος (αγαπημένο χρώμα), αν και κάποια παιδιά αρχίζουν να συνδέουν το χρώμα με αυτά που βλέπουν στο περιβάλλον τους. Στις ηλικίες 6-9 υπάρχει ρεαλιστική χρήση του χρώματος (π.χ. πράσινο δέντρο με καφέ κορμό) κάνοντας την ασυνήθιστη χρήση πιο αισθητή και πιο χρήσιμη στην ερμηνεία.
Πολλές φορές όμως τα παιδιά χρησιμοποιούν το χρώμα με ασυνήθιστους τρόπους που μας εκπλήσσουν και που έρχονται σε αντίθεση με αυτό που περιμέναμε. Γι αυτό η ερμηνεία της ζωγραφιάς δεν μπορεί να βασίζεται σε ένα μόνο στοιχείο, το χρώμα. Πριν βγάλουμε οποιαδήποτε συμπεράσματα για τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού, πρέπει να γνωρίζουμε την ηλικία, τα υλικά που είχε στη διάθεσή του το παιδί, τις οδηγίες που του δόθηκαν, αν ήθελε να ζωγραφίσει ή όχι και αν το αρέσει να ζωγραφίζει ή όχι. Τέλος, πρέπει πάντα να ρωτάμε τα παιδιά τι ζωγράφισαν και να τα αφήνουμε να μας μιλούν για τη ζωγραφιά τους, παρατηρώντας παράλληλα και τη συμπεριφορά τους όταν μιλούν γι αυτήν. Μόνο τα παιδιά ξέρουν τι έχουν ζωγραφίσει και γιατί!
