Το παλιό αρχοντικό, το οποίο χτίστηκε τον 19ο αιώνα με σκοπό να στεγάσει την κλινική του Ιταλού ιατρού Bontella, εγκαταλείφθηκε, ερειπώθηκε και για πολλές δεκαετίες έστεκε ξεδοντιασμένο, όπως εικονίζεται στην φωτογραφία. Το κουφάρι του αποτελούσε καταφύγιο για αγριοπούλια, νυχτερίδες και τρωκτικά. Στη φαντασία του κόσμου στοίχειωσε κι απέφευγαν να πλησιάσουν το χάλασμα, ειδικά σαν έπεφτε το σκοτάδι. Αντίθετα η Αγία Παρασκευή από ταπεινό εικονοστάσι-προσκυνητάρι έγινε εκκλησάκι, αργότερα ναός και εξελίχθηκε σε πάνδημο προσκύνημα για τους πιστούς της Μύρινας.
Οι ιατρικές ικανότητες του Bontella δεν βρήκαν απήχηση στο κοινό του νησιού. Ο Ιταλός πήρε των ομματιών του κι έφυγε στην Αίγυπτο. Κι όπως έγραφε το 1906 ένας σπουδαίος Λημνιός οφθαλμίατρος, ο Γεώργιος Ι. Παπαϊωάννου (1869-1913), σε μια μελέτη του για το σχεδιαζόμενο τότε Νοσοκομείο Λήμνου, σχολιάζοντας την οπισθοδρομική κατάσταση της νήσου: «δια τους χωρικούς τους στερουμένους ιατρικής περιθάλψεως μένει ελεύθερον το πεδίον, επιτρέψατέ μοι να είπω, εις τους κατσίβελους». Απόμεινε η οσιομάρτυς Παρασκευή, «η των ιαμάτων πολυχεύμων κρουνός» κατά το σχετικό μεγαλυνάριο, να προχέει ιάματα ως προστάτιδα των οφθαλμών και κάθε αναπηρίας και να συγκεντρώνει τάματα ως έσχατη ελπίδα των πασχόντων.
Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.
 |
| Ράλλη Κοψίδη "Ο Βόντελας" [φωτ. "Ημερολόγιο 2024", του ΜΕΑΣ Νέοι Καμινίων Λήμνου] |
Ο ιατρός Bontella και η κλινική του
Στα μέσα του 19ου αιώνα Γαριβαλδινοί, πρώην ερυθροχίτωνες στα εθελοντικά τάγματα του Ιταλού επαναστάτη Giuseppe Garibaldi (1807-1882), εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Μεσογείου διάγοντας ειρηνικό βίο. Σύμφωνα με ανακοίνωση των Σπυρ. Παξιμαδά, Σπυρ. Μαρκέτου, Σταματίνας Παγώνη στο 18ο Ιατρικό Συνέδριο της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, δύο από αυτούς, οι γιατροί Carolo Cecchi και Bontella εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Λήμνο γύρω στα 1865 [ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 8.9.1992, σ. 26].
Φαίνεται πως ο Cecchi ενσωματώθηκε στην τοπική κοινωνία, διότι στις 12.6.1874 μετείχε ως ένας εκ των 17 προκρίτων της «Χώρας Βαρουσίου» στη «Συνέλευσι των Προκριτοτέρων της Πρωτευούσης και των Πληρεξουσίων απάντων των χωρίων», στην οποία αποφασίστηκε να ιδρυθούν κοινοτικά σχολεία σε δώδεκα χωριά και να συσταθεί θέση κοινοτικού ιατρού στο Σαρπί (Καλλιθέα) για όλο το νησί [Μπελίτσος, Κοινοτικά σχολεία…, σελ. 213-216].
Έχουμε κι άλλες περιπτώσεις Ιταλών που ήρθαν στη Λήμνο στα μέσα του 19ου αιώνα. Όπως του Pancelli που εγκαταστάθηκε στο χωριό Καλλιόπη και απόγονοί του είναι η οικογένεια Παντσέλια του Ρουσσοπουλίου, σύμφωνα με καταγραμμένη οικογενειακή παράδοση [Σιδερής, σ. 133]. Φυσικά δεν γνωρίζουμε αν ήταν Γαριβαλδινός, όπως δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί πώς προήλθαν τα ευάριθμα λατινογενή επώνυμα που υπάρχουν ως σήμερα ή υπήρξαν παλιότερα στο νησί, όπως: Βαγιανδέρης, Βάρδας, Βλαττάς, Βρούντζος, Δανέζης, Δανδάλης, Δαπόντης, Δεκαβάλας, Δομανόλδος, Κόνσουλας, Λορεντζάτος, Ρόκκος, Λιβέριος, Σκαπέτης, Τόκκος κλπ, μερικά από τα οποία ανάγονται στις αρχές του 19ου αιώνα, δεδομένου πως οι σχέσεις της Λήμνου με τις ιταλικές πόλεις πάνε πολύ βαθιά στο χρόνο και φθάνουν ως την ύστερη βυζαντινή περίοδο [Μπελίτσος, Συλλογή…, σελ. 156]. Πάντως στις αρχές του 19ου αιώνα είχαν καταφύγει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πολλοί Ιταλοί εξόριστοι, κυνηγημένοι από την αριστοκρατία για τις δημοκρατικές ιδέες τους, με τους οποίους είχε επαφές ο Γκαριμπάλντι, ο οποίος ζούσε στην Πόλη ως έμπορος.
Αλλά ας γυρίσουμε στο θέμα μας. Για τον Bontella η διαμονή στο νησί δεν εξελίχθηκε καλά. Στη Λήμνο είχε αφιχθεί πριν από το 1860, αφού τον Αύγουστο του 1859 ζούσε εκεί και είχε συζευχθεί με κάποια Καλλιόπη, ανιψιά επ’ αδερφή του Γεωργίου Π. Τουφεξώφ, ενός Λημνιού με όνομα που προδίδει πως είχε ζήσει στη Ρωσία, όπως κι άλλοι Λημνιοί της εποχής που είχαν ονόματα με σλαβική κατάληξη, όπως: Ζαφειρώφ, Τσαγκαρώφ, Ψαρώφ κλπ.
Τα προβλήματα του Βοntella ξεκίνησαν όταν ο μητροπολίτης Ιωακείμ αρνήθηκε να ευλογήσει το γάμο του και εκδίωξε από την εκκλησία την μητέρα της κοπέλας, διότι ο Βοntella ήταν καθολικός στο δόγμα, παρά το ό,τι ο Ιταλός είχε δεχτεί να νυμφευθεί και να βαφτίσει τα παιδιά του σύμφωνα με το ορθόδοξο τυπικό.
*** Το πολύ ενδιαφέρον άρθρο για το Βόντελα εντοπίσαμε στο ιστολόγιο του κ. Θοδωρή Μπελίτσου, συγγραφέα και εκπαιδευτικού, «The strange quark: Καταφύγιο λόγου».
Ο κ. Μπελίτσος έχει καταγράψει σημαντική προσφορά στη μελέτη της ιστορίας και της λαογραφίας της Λήμνου. Να θυμίσουμε ότι μεταξύ άλλων, το 1995 τιμήθηκε με τον Έπαινο του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών για το έργο του «Συλλογή γλωσσικού υλικού από τη Λήμνο».
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο ΕΔΩ.
