Σε αυτό, η ιστορικός Όλγα Ματζάρη παρουσιάζει το βιβλίο του καθηγητή Δημήτρη Πλάντζου «Το χρονικό της Λήμνου», που εκδόθηκε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καπόν. Η Λημνος ολόκληρη, σε ένα άρθρο και σε ένα βιβλίο, από την απώτατη αρχαιότητα έως τις μέρες μας!
Διαβάζοντας κανείς το άρθρο, το μάτι περιπλανιέται ταυτοχρόνως στις καλά επιλεγμένες φωτογραφίες που το «ντύνουν»! Λόγια γεμάτα Λήμνο, χρώματα και εικόνες σήματα κατατεθέν του νησιού!
Διαβάστε:
«Δημήτρης πλάντζος το χρονικό της Λήμνου
Στο τελευταίο του βιβλίο ο καθηγητής της κλασικής αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ Δημήτρης πλάντζος αφήνει για λίγο της αρχαιολογίες, τις αρχαιότητες και τις θεωρίες για την αρχαιότητα και γράφει για τον τόπο καταγωγής των γονέων του και τόπο των καλοκαιρινών του διακοπών, τη Λήμνο.
Στο «Χρονικό της Λήμνου» ο Πλάντζος παρουσιάζει την ιστορία της Λήμνου από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τις μέρες μας. Η τοπική ιστορία εντάσσεται στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, ενώ η συνεχείς μεταβάσεις από το ομιχλώδες παρελθόν στην σύγχρονη ζωή συντελούν ώστε όλα αυτά τα μακρινά και γι’ αυτό θαυμαστά να μοιάζουν όψεις του παρόντος μας, σαν να συνέβησαν μόλις χτες ή προχτές και σε ανθρώπους δικούς μας. Το τότε – και σε αυτό συντείνει και το εξαιρετικό κείμενο, ο προσεγμένος και ζωντανός λόγος του Πλάντζου – αποκτά την ζεστασιά του σήμερα.
Η εξαιρετικά πλούσια εικονογράφηση του βιβλίου συμβάλλει στην αίσθηση της ζεστασιάς και της ζωντάνιας.
Περίπου 200 εικόνες, έγχρωμες οι περισσότερες: αρχαιότητες, μνημεία, νεότερα κτίσματα, χάρτες και πορτολάνοι, έργα τέχνης, τοπία. Τα φυσικά τοπία της Λήμνου με τα κίτρινα των θερισμένων χωραφιών και των ξερών βουνοπλαγιών, τα πράσινα των αμπελιών και της χαμηλής βλάστησης, τα μπλε των θαλασσών.
Τελικά, στην ιστορία του Πλάντζου συμπλέκονται τα πάντα: ο τόπος με τους ανθρώπους του, οι μύθοι με τις πραγματικότητες, το χθες με το σήμερα.
Η αρχή γίνεται με τη Λήμνο των μύθων. Ο Ήφαιστος, οι Σίντιες, η Κάβειροι και το Καβείριο στο ακρωτήριο Χλόη όπου τελούνταν τα άφατα για τους μη μυημένους μυστήρια.
Ο φρικιαστικός φόνος των αντρών. Το ξεκίνημα της νέας ζωής, Υψιπύλη, ο Ιάσωνας, οι Αργοναύτες. Οι παλιές και οι νέες ποικιλίες των σταφυλιών, τα σύγχρονα οινοποιεία. Ο Φιλοκτήτης και η ίαση του με θεραπευτικό πηλό, η καταποντισμένη Χρύση και ο καθηγητής Μουτσόπουλος. Οι πραγματικότητες πίσω από τους μύθους.
Οι ανασκαφές
Ύστερα έρχονται οι ανασκαφές. Οι πραγματικότητες που οι ανασκαφές αποκαλύπτουν. Ο καταυλισμός τον παλαιολιθικών κυνηγών στον Ούριακο, η πρώιμη αστικοποίησή, οι προϊστορικοί οικισμοί στην Πολιόχνη και την Μύρινα. Το Κουκονήσι με τον μυκηναϊκό του αποτύπωμα. Οι Πελασγοί κάτοικοι της Λήμνου, η σύγχυση ως προς την ταυτότητα και την προέλευσή τους, τα λεγόμενα «πελασγικά» τείχη στο κάστρο της Μύρινας, η στήλη των Καμινίων με τις αινιγματικές επιγραφές της. Οι αρχαϊκές πόλεις Μύρινα και Ηφαιστία με τα λιμάνια, τα ιερά και τα ερείπια τους. Το νησί κάτω από τον έλεγχο των Αθηναίων και οι κληρούχοι.
Το θέατρο της Ηφαιστίας, η Αθήνα Λημνία, ο Λημνιός Αλκαμένης, οι Φιλόστρατοι. Ακολουθεί ο κόσμος του Βυζαντίου. Οι πρώτοι χριστιανοί της Λήμνου και οι πρώτοι άγιοι Που συνδέθηκαν με τον τόπο. Το νησί ως ναυτική βάση και η σημασία τους στο δίκτυο των θαλάσσιων επικοινωνιών. Οι πειρατές και το τοπώνυμο «Εκατό κεφαλαί». Οι Βενετοί Ναβιγκαγιόζοι. Οι Παλαιολόγοι. Τα μετά της Άλωσης και οι ανταγωνισμοί όσων φιλοδοξούσαν να παίξουν πολιτικούς ρόλους στο Β.Α.Αιγαίου. Ο Δρομοκαΐτης, ο Παλαιολόγος, ο Πάπας, ο Κριτόβουλος. Η Μαρούλα, η ηρωίδα των θρύλων και της ποίησης. Τα διάσπαρτα σε όλο το νησί κάστρα. Ο ανύπαρκτος στην πραγματικότητα Λαβύρινθος της Λήμνου και ας παιδεύτηκαν και παιδεύονται τόσοι να τον γυρεύουν.
Η οθωμανική περίοδος με τα φορολογικά κατάστιχα και τα κείμενα των περιηγητών. Οι χάρτες και η Πορτολάνοι με τα λάθη τους, τις παραλείψεις τους και τα αρχαία τοπωνύμια. Η λημνία γη, ο πηλός που θεωρούνταν θεραπευτικός από την αρχαιότητα και στον οποίο δόθηκε τόση σημασία κατά τους οθωμανικούς χρόνους. Τα Ορλωφικά, το φευγιό των Ρώσων και οι ντόπιοι που τελικά αφέθηκαν στην εκδίκηση των Οθωμανών. Οι μάντρες της υπαίθρου, τα αρχοντικά του Ρωμέικου Γιαλού, τα σχολεία στα χωριά, οι ναοί, τα εξωκκλήσια, οι κρήνες.
Ο Κεχαγιάς ως η κατεξοχήν μορφή του λημνιακού τοπίου, η μουσική του, οι χώροι του. Η συμβολή της Λήμνου στην επανάσταση του 1821, η εκτοπισμένοι από την οθωμανική διοίκηση και ο διασημότερος ανάμεσα τους σούφι ποιητής Νιγιαζί Μισρί με τον τεκέ του να σώζεται ακόμα στο λιμάνι της Μύρινας.
Η απελευθέρωση της Λήμνο το 1912 και η ένωση της με την Ελλάδα. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Λήμνος ως βάση της Αντάντ στην επίθεση εναντίον της Καλλίπολης. Οι χιλιάδες ξένοι στρατιώτες και νοσοκόμες, οι δυσκολίες τους, οι νεκροί τους, θαμμένοι στα συμμαχικά νεκροταφεία.
Τα κείμενα και το φωτογραφικό υλικό που άφησαν οι ξένοι, πρωτογενές υλικό εξαιρετικά πολύτιμο για ειδικούς και μη ειδικούς. Η προσφυγιά και η ανταλλαγή των πληθυσμών. Η εγκατάσταση χιλιάδων Μικρασιατών προσφύγων στη Λήμνο και η αποχώρηση των παλαιών μουσουλμάνων κατοίκων της. Η μετανάστευση. Στην αρχή κυρίως στην Αίγυπτο και ύστερα παντού, σε όλο τον πλανήτη. Ο μεσοπόλεμος, ο εθνικός διχασμός, οι εκτοπισμένοι στη Λήμνο και στον Άγιο Ευστράτιο για τα πολιτικά τους φρονήματα, ο Βάρναλης, ο Γληνός, ο Ρίτσος, ο Στεφανίδης. Η πυρκαγιά στον κινηματογράφο στις 9/9/1939, Τα δεκάδες θύματα της και η βαθιά τραυματική της επίδραση στη λημνιακή κοινωνία. Η Κατοχή, οι Γερμανοί, οι χιλιάδες δυσκολίες. Η εβραϊκή κοινότητα της Λήμνου και η τραγική της κατάληξη, ο αγώνας εναντίον των Γερμανών, η απελευθέρωση.
Η ανάπτυξη της Λήμνου μετά τον πόλεμο, το αεροδρόμιο, οι ακόμα και σήμερα προβληματικές ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες, το αρνητικό για το νησί κλίμα που δημιούργησαν οι δυσμενής μεταθέσεις των στρατιωτικών. Οι αλλαγές που από τη δεκαετία του 1980 ενίσχυσαν την οικονομική ζωή. Οι καλλιέργειες των σιτηρών, της αμπέλου και του βαμβακιού και το σημαντικότερο μνημείο της βιομηχανικής κληρονομιάς του νησιού, το Εκκοκκιστήριο Βάμβακος. Η αναβίωση της καλλιεργείας τοπικών προϊόντων, ο άφκος.
Η κτηνοτροφία, το τυρί «καλαθάκι». Η μελισσοκομία και η αλιεία. Το εμπόριο και οι διάφορες μικροεπιχειρήσεις κυρίως μεταποίησης τροφίμων και ποτών. Ο τουρισμός και η ανάπτυξη του μόλις τα τελευταία χρόνια. Τα γεωλογικά μνημεία και οι τόποι φυσικού κάλλους, το Φαρακλό, ο Άγιος Ερμόλαος, το Γομάτι, τα Θέρμα, ο Κάκκαβος, ο Άγιος Παύλος. Τα ενάλια σπήλαια. Οι Υδροβιότοποι στην Αλυκή, την Χορταρόλιμνη, την Ασπρόλιμνη. Η ερωδιοί, τα φλαμίνγκο και τα άλλα πουλιά που ξεχειμωνιάζουν στις λίμνες. Η πλούσια χλωρίδα του νησιού, τα «κρινάκια της Παναγίας» στις αμμουδιές, τα Βούρλα και οι βελανιδιές.
Τελικά το βιβλίο του Πλάντζου, αξιοποιώντας τη σχετικά πλούσια βιβλιογραφία για τη Λήμνο, είναι μία σύγχρονη γενική «Ιστορία» του νησιού γραμμένη από έναν ειδικό που όμως έχει μια βαθιά βιωματική σχέση με τον τόπο. Και αυτό είναι που τον κάνει ξεχωριστό. Ένα έργο που διαβάζεται ευχάριστα από τον καθέναν, ντόπιο, επισκέπτη ή απλώς αναγνώστη. Όπως χαρακτηριστικά έγραφε κάποιος στο διαδίκτυο η ανάγνωσή του «κυλάει σαν το νεράκι…». Ας είναι το «Χρονικό της Λήμνου του Δημήτρη Πλάντζου η αφορμή να επανεξετάσουμε την σημασία των τοπικών Ιστοριών για μικρούς και μεγάλους. Και για τον τόπο. Οι ειδικοί και οι μη ειδικοί. Και προπαντός οι ειδικοί της εκπαίδευσης…»
Λίγα λόγια από την παρουσίαση του βιβλίου στο οπισθόφυλλο:
Στο Χρονικό της Λήμνου, η μακραίωνη ιστορία ενός σχετικά άγνωστου και κάπως αγνοημένου μέχρι πρόσφατα νησιού του Αιγαίου μετατρέπεται σε συναρπαστικό αφήγημα, ένα πραγματικό χρονικό για τον τόπο και τους ανθρώπους του. Στις σελίδες του, οι αναγνώστες θα βρουν σημαντικές πληροφορίες για την κοινωνία, την οικονομία, την πολιτική ζωή, την τέχνη και την πνευματική δημιουργία του νησιού διαχρονικά, από τις πρώτες νομαδικές εγκαταστάσεις κατά την ύστερη Παλαιολιθική περίοδο (περ. 10.500 π.Χ.), μέχρι σήμερα: με εκτενείς αναφορές στις προϊστορικές πόλεις της Πολιόχνης και της Μύρινας, στο σημαντικό Κουκονήσι, την Ηφαιστία και το Καβείριο κατά την Αρχαϊκή και την Κλασική περίοδο (7ος-4ος αι. π.Χ.), τη Λήμνο των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, τη Λήμνο ως Βυζαντινή, Βενετική, και Οθωμανική κτήση, αλλά και τις περιπέτειες του νησιού και των κατοίκων του από την απελευθέρωση του 1912-13 και μετά.
Αναδεικνύεται, τέλος, η Λήμνος του σήμερα: τόποι ιστορικής σημασίας, αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία, αλλά και τοποθεσίες φυσικού κάλλους, γεωλογικά μνημεία και θέσεις οικολογικού ενδιαφέροντος, παραλίες και παραδοσιακοί οικισμοί. Ακόμη, γίνονται αναφορές στην αυλή και την γαστρονομική κληρονομιά του νησιού, αλλά και τη μουσική και χορευτική παράδοση που αναβιώνει ως τις μέρες μας.
