Με τίτλο «Ο Μίκης που γνώρισα», ο Νίκος Σηφουνάκης κατέθεσε μια προσωπική μαρτυρία για τον μεγάλο συνθέτη, περιγράφοντας στιγμές της πρώτης τους γνωριμίας στην Ιταλία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, της συνεργασίας τους στη μεταπολίτευση, καθώς και της σχέσης τους μέσα από πολιτικά και πολιτιστικά γεγονότα που σημάδεψαν τη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Η ομιλία αποτέλεσε φόρο τιμής όχι μόνο στο καλλιτεχνικό και αγωνιστικό αποτύπωμα του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και στην προσωπική του συμβολή στη μνήμη και την ιστορική συνέχεια του τόπου, όπως αποτυπώθηκε χαρακτηριστικά και μέσα από την ιστορική συναυλία στη Μακρόνησο το 2003, σε συνεργασία με το Υπουργείο Αιγαίου.
ΟΜΙΛΙΑ Ν. ΣΗΦΟΥΝΑΚΗ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
19 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025
Ο ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ
ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΣΑ
Ο αγαπητός φίλος Γιώργος Λογοθέτης με κάλεσε να είμαι σήμερα μαζί σας, με την ευκαιρία της επετείου των 100 χρόνων από την γέννηση του μεγάλου Έλληνα Μίκη Θεοδωράκη.
Ασφαλώς δε θα μιλήσω για το μεγάλο μουσικό έργο του, και την πατριωτική προσφορά του.
Μια προσωπική μαρτυρία θα καταθέσω που ξεκινά από τα μουσικά ακούσματα των παιδικών μου χρόνων, την πρώτη γνωριμία μου μαζί του στην Ιταλία την περίοδο της δικτατορίας, και την μετά το 1974 συνεργασία μας.
Έζησα τα Ιουλιανά του 1965 στην Αθήνα μαθητής Γυμνασίου.
Τρέχαμε χαρούμενα παιδιά στις διαδηλώσεις και τις πολιτικές συγκεντρώσεις κατά της αποστασίας, ήμασταν ενθουσιασμένοι νέοι, χωρίς κατά βάθος να ξέρουμε γιατί.
Μας έτερπε το πανηγυρικό κλίμα των διαδηλώσεων, τα μεγάφωνα έπαιζαν τραγούδια του Θεοδωράκη και εμείς τραγουδούσαμε το τραγούδι του ‘’Γωνιά γωνιά σε καρτερώ, Γωνιά γωνιά σε ψάχνω’’, ειρωνευόμενοι τους αστυνομικούς που καλύπτονταν πίσω από γωνίες της πλατείας Κλαύθμωνος, και στους παρακείμενους δρόμους.
Η διετία 1965 – 1967 ήταν το πρωτοποριακό αγωνιστικό προάγγελμα της νεολαίας της Ελλάδας για κάτι νέο, όμως ήλθε η δικτατορία των αγράμματων Συνταγματαρχών και έφραξε τον δρόμο της αλλαγής της χώρας.
Ένα χρόνο μετά ακολούθησε η εξέγερση της νεολαίας της Ευρώπης τον Μάιο του 1968, με αρχή το Παρίσι.
Εμιγκρές φοιτητής έζησα τα γεγονότα και εξαιτίας της δικτατορίας, η γενιά μου δόθηκε στην πολιτική, γαλουχήθηκε στα δύσκολα αλλά ρομαντικά χρόνια της ξενιτιάς.
Στην Ιβρέα (Ivrea) στο Πιμόντε – κοντά στη Γένοβα – που σπούδασα παρακολούθησα για πρώτη φορά συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη.
Αποθέωση αλλά και απόλαυση να τον ακούμε να μιλά στην trattoria που δειπνήσαμε μετά.
Στην μεταπολίτευση γύρισε όλη την Ελλάδα και σκόρπισε αγαλλίαση και ρίγος με τους ήχους των μουσικών του δημιουργημάτων.
Από την πλευρά μου ασκούσα το επάγγελμα του αρχιτέκτονα και πολιτικά με την επανασύσταση της Ε.ΔΗ.Ν. (Ελληνική Δημοκρατική Νεολαία) από τον Αλέξανδρο Παναγούλη μου πρότεινα και εκλέχτηκα μέλος της γραμματείας της.
Υπήρξα μάρτυρας ωραίων συζητήσεων του Παναγούλη με τον Θεοδωράκη δύο σημαντικών προσώπων του αντιδικτατορικού αγώνα, και η φωτογραφία τουσ στο βιβλίο του Γιώργου Λογοθέτη να συνομιλούν στη Στοκχόλμη είναι συμβολική.
Μέχρι το 1981 με του κοινούς φίλους και ατίθασους χαρακτήρες τον Ν. Κούνδουρο και Θ. Πάγκαλο κρατήσαμε σχετική επαφή.
Η περίοδος 1986-1988 με βρίσκει Γενικό Διευθυντή της ΕΡΤ.
Του τηλεφωνώ και του ζητώ συνάντηση, του μιλούσα με σεβασμό και πάντα στον πληθυντικό.
‘’Έχω μια πρόταση να σας κάνω’’ του λέω.
‘’Μπορείς από βδομάδα – την Δευτέρα- να έρθεις σπίτι για καφέ;’’ μου απάντησε.
Πήγα, συζητήσαμε για πολλά ήταν επικριτικός για την Κυβέρνηση και τον Ανδρέα Παπανδρέου, σχεδόν παραπονεμένος.
Ήρθα του λέω, να σας προτείνω την πρωτομαγιά (1988) να παρουσιαστεί στην ΕΡΤ το έργο σας ‘’Επιτάφιος’’
Σιώπησε προς στιγμή και μειδιώντας μου λέει:
‘’Νίκο είσαι σίγουρος; Είναι η πρώτη φορά επί ΠΑΣΟΚ που μου γίνεται πρόταση’’ και πρόσθεσε κουνώντας χαμογελαστά το κεφάλι:
‘’Δε σε βλέπω για πολύ καιρό ακόμα να κάθεσαι στην καρέκλα του Γενικού Διευθυντή’’
Του απάντησα ότι είναι αποκλειστικά δική μου πρωτοβουλία, ότι έχω λάβει την έγκριση της πρότασής μου από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΡΤ, του οποίου μέλη ήταν η Έλλη Παπά σύζυγος του Νίκου Μπελογιάννη, ο μουσικός Γιώργος Σισιλιάνος και πρόεδρος του ο αείμνηστος Ιάκωβος Καμπανέλλης, και που το σπουδαίο έργο του ‘’Ματχάουζεν’’ είχε την δεκαετία του ’60 μελοποιήσει.
‘’Θα σκεφτώ την πρόταση και θα σου απαντήσω’’ μου είπε.
Δύο μέρες μετά μου τηλεφώνησε λέγοντάς μου ότι δέχεται, και να συζητήσουμε τις λεπτομέρειες της συνεργασίας.
Ο χρόνος στένευε ήταν μέσα Απριλίου, απέμεναν 15 μέρες ως την πρωτομαγιά.
Ορίστηκε να διευθύνει την ορχήστρα στο στούντιο της ΕΡΤ στην Αγία Παρασκευή μια εβδομάδα μετά.
Ήρθε νωρίς στην ΕΡΤ και αίφνης συνεργάτης του, του ανακοινώνει ότι η Μαρία Φαραντούρη που θα τραγουδούσε, έχει θέμα με τον λαιμό της και δεν μπορεί να τραγουδήσει και δεν θα έρθει.
Με έπιασε πανικός, όμως ο ίδιος με καθησύχασε λέγοντάς μου, ‘’Μην ανησυχείς μεθαύριο έχω την ίδια συναυλία στο Αμερικανικό Κολλέγιο Αθηνών, και μπορεί η ΕΡΤ να την μαγνητοσκοπήσει εκεί.’’ Έτσι και έγινε.
Απέμεναν πέντε μέρες και την επόμενη ξανά στο σπίτι του, του ζήτησα κάτι που συμφώνησε ότι ήταν σωστό.
Σε κάθε τραγούδι ή ανά ενότητα του έργου ο ίδιος, με τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο να προλογίζουν εξηγώντας το έργο τους.
Αυτοστιγμής τηλεφώνησε στον Ρίτσο, συζητήσαμε, δέχθηκε.
Με ρωτάει ο Θεοδωράκης, ‘’Ποιός θα είναι από την ΕΡΤ συντονιστής της συζήτησης;’’ δεν ήμουν προετοιμασμένος αλλά του πρότεινα αυθόρμητα ο Αλέξης Κωστάλας ή ο Γιώργος Παπαστεφάνου, άνθρωποι γνώστες της μουσικής αλλά και υπάλληλοι της ΕΡΤ.
Νίκο μου απαντά, έχει στην ΕΡΤ έναν άλλο υπάλληλο έναν ποιητή, τον Σπύρο Κατσίμη.
Αυτόν να βάλεις συντονιστή.
Ζήτησα και ήρθε αμέσως στο γραφείο και κατασυγκινήθηκε ο άγνωστος σε εμένα ποιητής, από την τιμή, να συνομιλήσει με τους δύο μεγάλους δημιουργούς.
Πράγματι έκαναν μια εκπληκτική συζήτηση παρουσίαση του έργου που σήμερα είναι ένα κτήμα – κειμήλιο της ΕΡΤ, σε φιλμ και όχι βίντεο που τότε πρωτοεμφανίστηκε.
Η δημοσιογράφος της ΕΡΤ Εύη Δεμίρη προανήγγειλε μέρες πριν το πρωτομαγιάτικο αφιέρωμα, και η τηλεθέαση εκείνο το βράδυ, έφτασε το 80%, βεβαίως ας μη λησμονούμε ότι τότε υπήρχε μόνο κρατική τηλεόραση.
Ξανασυναντηθήκαμε την περίοδο 1990 – 93.
Αυτή τη φορά συνυπήρξαμε στη Βουλή δύσκολα – διχαστικά χρόνια.
Εκείνος Υπουργός Άνευ Χαρτοφυλακίου, εγώ Βουλευτής.
Ζαλοκώστα 5 το γραφείο μου στην Αθήνα, δίπλα, Ζαλοκώστα 7 ήταν το Υπουργικό του γραφείο, που παλιά στέγαζε την αντιπροεδρία της κυβέρνησης.
Συναντιόμασταν στο πεζοδρόμιο, μου έλεγε χαριτολογώντας, έλα γείτονα να σε κεράσω καφέ δίπλα.
Ανταποκρίθηκα δύο φορές.
Χαθήκαμε ξανά ο ίδιος μετά το 1993 συνέχισε να δίνει συναυλίες ανά τον κόσμο και να δοξάζει της πατρίδα μας, εμείς ξαναγίναμε κυβέρνηση, ο Ανδρέας Παπανδρέου πρωθυπουργός, και εγώ ασκούσα υπουργικά καθήκοντα στο Υπουργείο Πολιτισμού και μετά στο Τουρισμού.
Δέκα χρόνια μετά, 2003 Μάρτιος, Υπουργός Αιγαίου στην κυβέρνηση Κ. Σημίτη, βρεθήκαμε σε φιλικό σπίτι.
‘’Είσαι Υπουργός Αιγαίου, ξέρεις τα νησιά της εξορίας τους Αιγαίου;’’ Με ρώτησε, τον Αϊ Στράτη, Γυάρο, Μακρόνησο; Είναι στην εξουσία σου.
Τον ενημέρωσα για το θεσμικό έργο που γίνεται και ότι αυτά τα νησιά έχουν κηρυχθεί και προστατεύεται το φυσικό και δομημένο μαρτυρικό περιβάλλον τους.
Του πρότεινα να κάνουμε συναυλίες σε αυτά, μου απάντησε:
‘’Νίκο στη Μακρόνησο να γίνει μία, εκεί έζησα, στον Άι Στράτη και στην Γυάρο δεν με είχαν στείλει διακοπές’’
Με τον ίδιο και την κόρη του Μαργαρίτα και την γραμματέα του Παρμενίδου, κάναμε την πρώτη επίσκεψη στη Μακρόνησο με σκάφος του Λιμενικού από το Λαύριο.
Περπατήσαμε το παραλιακό χωμάτινο δρομάκι, έκανε αυτοψία στο ερειπωμένο θεατράκι, και μας ξενάγησε στα μέρη που γνώριζε.
Ξαναπήγαμε άλλες δύο φορές.
Ήθελε να γίνουν όλα στην εντέλεια για την συναυλία, που προσδιορίσαμε να γίνει την Παρασκευή 29 Αυγούστου 2003.
Σε Συνέντευξη Τύπου που δώσαμε, στο Ξενοδοχείο Ευπέρια στην οδό Σταδίου, αναφέραμε την ημερομηνία και ότι το Υπουργείο Αιγαίου θα καλύψει την δαπάνη, παρόν και ο Μανόλης Γλέζος που επίσης μίλησε.
Την επόμενη και για πολλές μέρες τα τηλέφωνα του γραφείου μου πήραν φωτιά, όλοι ζητούσαν να γίνει τριήμερο εκδηλώσεων τουλάχιστον, και αποδέκτης ανάλογων διαμαρτυριών ήταν και ο Μίκης.
Έτσι έγιναν τρεις συναυλίες 29,30,31 Αυγούστου.
Χιλιάδες κόσμος έφτασε στο ξερονήσι, με καΐκια, βάρκες ξύλινες και φουσκωτές, με κανό, κολυμπώντας κάποιοι μέσα στο νερό, τους έσερναν με σκοινιά βενζινάκατοι.
Με θρησκευτική ευλάβεια, σιωπηλοί, αποβιβάστηκαν όλοι και περπατούσαν προς το θέατρο, κρατώντας κεριά αναμμένα, έμοιαζε μεσ’ στο σκοτάδι σαν θρησκευτική λιτανεία.
‘’Μνήμη Μακρονήσου’’ ονομάσαμε τις τριήμερες εκδηλώσεις.
Όλα τα ΜΜΕ, οι εφημερίδες, επί δύο μήνες είχαν μεγάλα αφιερώματα.
Υπήρξαν και οι φωνές που μας κατηγορούσαν ότι ξύνουμε πληγές, οι περισσότερες όμως αναδείκνυαν την ιστορία της Νεότερης Ελλάδας μέσω της ιστορίας των πέτρινων χρόνων.
Λίγες μέρες μετά, δειπνήσαμε στο σπίτι του και προσέφερε στη σύζυγό μου και εμένα ένα ξεχωριστό δώρο.
Χαθήκαμε ξανά, εγώ εξελέγην Ευρωβουλευτής μαζί με τον Σταύρο Αρναουτάκη.
Κυρίες και κύριοι,
Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι αυτό που κάνει ο Γ. Λογοθέτης για τον
Μ. Θεοδωράκη είναι συγκινητικό, είναι συναρπαστικό.
Εδώ και χρόνια μοχθεί, θέλει ένα φωτισμένο σύμβολο του Ελληνισμού, της Ελευθερίας, να το κρατήσουμε ζωντανό.
Θέλω να τον ευχαριστήσω γιατί με κάλεσε και είμαι σήμερα εδώ μαζί με τον Δήμαρχο Ρεθύμνου τον φίλο Γιώργο Μαρινάκη.
Να ευχαριστήσω επίσης τον φίλο και συνάδελφο Σταύρο Αρναουτάκη με τον οποίο συνυπήρξαμε Βουλευτές, Υπουργοί, Ευρωβουλευτές, για την αγάπη και για ότι κάνει για αυτό το θεριό που λέγεται Κρήτη.
