Η παραπάνω εξήγηση δίνεται πολύ συχνά στον εκπαιδευτικό για να "δικαιολογήσει", κατά κάποιον τρόπο, ο γονέας την μη καλή απόδοση του παιδιού σε μια γραπτή δοκιμασία στο σχολείο.
Είναι δυνατόν, όμως, κάτι τέτοιο να ισχύει;
Στην αρχή της καριέρας μας θεωρούσαμε ως απίθανο να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Όποιος διαβάζει και γνωρίζει, γράφει, ήταν η άποψή μας. Συνεπώς η μη απόδοση σε μια γραπτή δοκιμασία σήμαινε αυτομάτως τη μη επαρκή προετοιμασία του μαθητή. Με το πέρασμα αυτής, όμως, και την απόκτηση μεγαλύτερης εμπειρίας αντιληφθήκαμε ότι αυτό δύναται να ισχύει, καθώς, ήρθαμε σε επαφή με παιδιά που πραγματικά παρουσίαζαν μια εντελώς διαφορετική εικόνα στο σχολείο σε σχέση με αυτή των πραγματικών δυνατοτήτων τους.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Αναφορικά με την μη απόδοση στα διαγωνίσματα, το άγχος είναι, συνήθως, αυτό που οδηγεί τους μαθητές σε "διανοητικό μπλοκάρισμα". Ο μαθητής νιώθει το μυαλό του να έχει αδειάσει από γνώσεις, πανικοβάλλεται και εν τέλει παραιτείται της προσπάθειας. Άλλοτε, πάλι, λόγω του άγχους δεν μπορεί να επεξεργαστεί τα δεδομένα που του δίνονται, ώστε να μπορέσει να απαντήσει στην ερώτηση ή η μορφή της ερώτησης δεν του είναι οικεία, καθώς ο εκπαιδευτικός ή ο γονέας μπορεί να του την είχε υποβάλει με διαφορετική μορφή.
Τι πρέπει να κάνει ο εκπαιδευτικός και ο γονέας;
Ο γονέας θα πρέπει να βοηθά το παιδί να χαλαρώνει όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Να του δίνει, δηλαδή, τη δυνατότητα να ξεκουράζεται και να αποσυμφορίζει το μυαλό του είτε κάνοντας κάτι που ευχαριστεί το παιδί είτε, απλώς, δίνοντάς του τη δυνατότητα να αφήσει εκείνο που του προκαλεί το "μπλοκάρισμα" και να πάει μια βόλτα ή να αρχίσει να συζητάει κάτι ευχάριστο με το παιδί ώστε να "ξεχαστεί".
Επίσης, καλό θα ήταν, ο γονέας να μάθει στο παιδί να διαχειρίζεται τέτοιου είδους καταστάσεις. Μπορεί για παράδειγμα να τον παροτρύνει να ζητάει τη βοήθεια του εκπαιδευτικού ή να πάρει βαθιές ανάσες ή να αφήσει την άσκηση και την ερώτηση που θεωρεί ότι δεν θυμάται και να προχωρήσει στην επόμενη, επιστρέφοντας σε αυτή εκ νέου αργότερα. Προς αυτήν την κατεύθυνση, αν ο γονέας θεωρεί πως δεν ξέρει να καθοδηγήσει το παιδί, μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια του εκπαιδευτικού ή κάποιου ειδικού.
Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να εξηγεί καλά τις ασκήσεις που περιέχονται στη γραπτή δοκιμασία, ακόμη, και να δώσει λέξεις- κλειδιά που θα καθοδηγήσουν τους μαθητές. Θα πρέπει, γενικότερα, ο εκπαιδευτικός να έχει κατά νου ότι η γραπτή δοκιμασία είναι τρόπος ελέγχου τόσο της κατάκτησης των γνώσεων από τους μαθητές, όσο και ελέγχου της πορείας της διδασκαλίας. Αν ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών δεν αποδώσει σε αυτήν τότε αυτό θα πρέπει να αποτελέσει ένα "μήνυμα" για αυτόν που θα τον οδηγήσει στην εκ νέου παρουσίασή των γνώσεων με νέες μεθόδους και τεχνικές.
Επίσης, μπορεί να επιτρέψει στο μαθητή να κάνει ένα διάλειμμα ή να βγει για λίγο από την τάξη για να πιει νερό ή απλά για να αναπνεύσει "καθαρό αέρα", δίνοντάς με αυτό τον τρόπο χρόνο στο μαθητή να οργανώσει και να "αποσυμπιέσει" τη σκέψη του.
Ένας ακόμη προτεινόμενος τρόπος είναι, ο εκπαιδευτικός να βοηθήσει το μαθητή να αναπτύξει κάποιες μνημονικές τεχνικές τις οποίες θα χρησιμοποιεί σε τέτοιες περιστάσεις, αλλά και κριτική σκέψη σε βάθος χρόνου, διδάσκοντάς του πώς να ξεχωρίζει τα ουσιώδη από τα μη, σημεία του μαθήματος.
Μερικές μνημονικές τεχνικές είναι:
- η δημιουργία "συνθηματικών λέξεων", έστω και χωρίς σημασία, που κάθε γράμμα της θα αντιστοιχεί σε μια λέξη
- η εύρεση λέξεων- κλειδιών
- η οπτικοποίηση σημαντικών σημείων μαθήματος π.χ ένα μικρό σκίτσο μπορεί να λειτουργήσει πολύ βοηθητικά για τον μαθητή
- η δημιουργία μικρών ποιημάτων ή τραγουδιών που θα περιέχουν τα κεντρικά σημεία του μαθήματος
Τέλος, το χιούμορ είναι κάτι που βοηθάει στο "ξεμπλοκάρισμα" του μαθητή, αλλά και γενικότερα το χιούμορ είναι ένα στοιχείο που πρέπει να εντάξουμε στη σχολική τάξη, καθώς, όπως έχει φανεί μέσα από έρευνες, συμβάλλει θετικά στην διαδικασία της μάθησης.
Αναφορικά με τους μαθητές που παρουσιάζουν διαφορετική εικόνα των δυνατοτήτων τους στο σχολείο μπορεί να ειπωθεί ότι αυτό συμβαίνει, συνήθως, λόγω:
- της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού. Το παιδί μπορεί να διακατέχεται από υπερβολική συστολή, να είναι, δηλαδή, ένα πολύ ντροπαλό παιδί.
- αγχογόνων παραγόντων εντός σχολικής τάξης ή σχολικού πλαισίου, γενικότερα
- απουσίας δεσίματος με τον εκπαιδευτικό της τάξης ή και υπερβολικά "αυστηρό" εκπαιδευτικό
- έλλειψης κινήτρων τόσο προς ανάδειξη των δυνατοτήτων του όσο και επίδειξη αυτών στο χώρο του σχολείου
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εντοπίζονται οι λόγοι που οδηγούν στην εν λόγω συμπεριφορά του παιδιού και να σχεδιάζεται από κοινού (γονείς, εκπαιδευτικούς) ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα παρέμβασης.
_____________________________
Η Πηνελόπη Τσακανίκα είναι Ειδική Παιδαγωγός, Απόφοιτη του Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με Μεταπτυχιακές Σπουδές στις Επιστήμες της Αγωγής - Ειδική Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και Εξειδικευμένη Επιμόρφωση σε θέματα Διδακτικών Παρεμβάσεων και Συμβουλευτικής Γονέων από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
