Θα προσπαθήσουμε να μπούμε στο μυαλό ενός επιχειρηματία ο οποίος φοροδιαφεύγει, όχι επειδή δεν μπορεί να κάνει αλλιώς για να μην βάλει λουκέτο, αλλά επειδή είναι λαμόγιο και θέλει να πλουτίσει παραπάνω.
Θα πάρουμε ως υπόθεση, πως ο επιχειρηματίας μας είναι ορθολογικός και αποφασίζει πάντα με κριτήριο το πώς θα βγάλει περισσότερα χρήματα. Χωρίς συναισθηματισμούς και πατριωτισμό. Ας τον ονομάσουμε Λ.Λ.
Ο Λ.Λ. καλείται ετησίως να πληρώσει κάποιους φόρους. Ας πούμε πως πρέπει να πληρώσει στο κράτος ένα Φ ποσό. Από αυτά τα χρήματα, αποφασίζει να πληρώσει κάποια, ένα Κ ποσό. Επομένως γλυτώνει την διαφορά (Φ-Κ) την οποία και φυσικά τσεπώνεται. Ποιο είναι το κίνητρό του να μην πληρώσει όλο το ποσό; Φυσικά το ότι θα γλυτώσει το (Φ-Κ). Ποιο είναι το αντι-κίνητρο ώστε να πληρώσει όλο το ποσό και να μην φοροδιαφύγει; Το ενδεχόμενο να φάει πρόστιμο.
Πάμε τώρα να ‘ζυγίζουμε’ τα δύο κίνητρα. Η πιθανότητα κάποιος επιχειρηματίας να φάει πρόστιμο στην Ελλάδα, δεν είναι μεγάλη. Το γνωρίζουμε όλοι αυτό. Η διαφθορά στους ελεγκτικούς μηχανισμούς είναι τεράστια και δεν δουλεύουν έτσι όπως θα έπρεπε να δουλεύουν. Δεν νομίζω να διαφωνήσει κάποιος σε αυτό. Για χάριν ευκολίας, ας υποθέσουμε πως η πιθανότητα είναι 5% και το πρόστιμο που θα φάει είναι 100,000 ευρώ. Σκέφτεται λοιπόν ο Λ.Λ. πως με 5% πιθανότητα και 100,000 ευρώ πρόστιμο, είναι σαν να πληρώνει κάθε φορά τον χρόνο (κατά μέσο όρο) 5,000 ευρώ. Αν τα χρήματα που γλυτώνει από την φοροδιαφυγή, δηλαδή το (Φ-Κ) είναι μεγαλύτερο από το ποσό των 5,000 ευρώ, ο Λ.Λ. θα φοροδιαφύγει γιατί όπως είπαμε ο σκοπός του είναι να βγάλει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα. Επομένως πρέπει να του κάνει το κράτος το ποσό (Φ-Κ) μικρότερο από το γινόμενο (πιθανότητα ελέγχου xπρόστιμο). Πως μπορεί να γίνει αυτό; Με δύο τρόπους. Είτε να μειώσει το κράτος την φορολογία, έτσι ώστε το (Φ-Κ) να γίνει μικρότερο από το γινόμενο του προστίμου, είτε να μεγαλώσει το γινόμενο του προστίμου.
Αν μειώσει την φορολογία, ενδεχομένως το κράτος να χάσει κάποια έσοδα. Οπότε πάμε να δούμε την δεύτερη περίπτωση. Για να μεγαλώσει το γινόμενο του προστίμου, είτε θα μεγαλώσει η πιθανότητα ελέγχου (δηλαδή πόσο συχνά και αποτελεσματικά θα γίνονται οι έλεγχοι) ή θα μεγαλώσει το πρόστιμο. Αν αποφασίσουμε να μεγαλώσουμε το πρόστιμο, είναι πολύ πιθανό, αν ποτέ κληθεί να το πληρώσει, επειδή τον έπιασαν να παρανομεί, να μην μπορεί να το πληρώσει (επειδή το μεγαλώσαμε πολύ) και να αναγκαστεί να κλείσει την επιχείρησή του, να μείνουν άνεργοι όσοι εργάζονταν σε αυτή και τελικώς το κράτος να μην εισπράξει τίποτα, ούτε όσους φόρους έδινε, ούτε το πρόστιμο. Πάλι δεν μας συμφέρει αυτή η εκδοχή. Αν όμως μεγαλώσουμε την πιθανότητα;
Εκεί πρέπει να επικεντρωθεί η συζήτηση γύρω από την φοροδιαφυγή.
