Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) αποτελεί το πρώτο σημείο επαφής του ατόμου, της οικογένειας και της κοινότητας με το σύστημα υγείας και συνιστά βασική προϋπόθεση για μια συνεχιζόμενη και ολοκληρωμένη φροντίδα υγείας.
Δεν αφορά απλά το σύνολο των υπηρεσιών και προγραμμάτων της παραδοσιακά καλούμενης ανοικτής ή εξωνοσοκομειακής φροντίδας, αλλά περιλαμβάνει ένα ευρύτερο φάσμα υπηρεσιών, εξασφαλίζοντας υπηρεσίες πρόληψης και προαγωγής της υγείας, θεραπείας, αποκατάστασης και κοινωνικής φροντίδας.
Ωστόσο, το σύστημα παροχής ΠΦΥ στη χώρα μας, εμφανίζει αδυναμίες τόσο σε οργανωτικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο κυρίως όσον αφορά την Πρόληψη και τη Προαγωγή της Υγείας μέσω της ευαισθητοποίησης και της ενημέρωσης του πληθυσμού αλλά και σε επίπεδο προληπτικής ιατρικής.
Ειδικότερα, η ανοικτή και ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών σε όλες τις υπηρεσίες υγείας των ασφαλιστικών φορέων και του Εθνικού Συστήματος Υγείας χωρίς περιορισμούς, προκαλεί συμφόρηση σε υπηρεσίες οι οποίες είναι τεχνολογικά και ποιοτικά προηγμένες και οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλό κόστος και μεγάλο χρόνο αντιμετώπισης γενικότερων αναγκών (πχ. απλού ελέγχου ή ακόμη και ενημέρωσης) των πολιτών. Η κατάσταση αυτή προκαλεί ανασφάλεια στους πολίτες κατά τη λήψη αποφάσεων σε θέματα τα οποία σχετίζονται με την καταλληλότητα και την επάρκεια των συγκεκριμένων υπηρεσιών ΠΦΥ. Έτσι οι ασθενείς συνήθως δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση για τα προβλήματα της υγείας τους και τις διαθέσιμες και κατάλληλες για κάθε περίπτωση υπηρεσίες φροντίδας υγείας, ενώ ακόμη δεν έχουν τον απαραίτητο χρόνο και τα μέσα για την πρόσβαση και αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων υπηρεσιών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, αν και τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν εντάσσονται στην κατηγορία του μικρού κινδύνου για την υγεία (minor health problems), εντούτοις δεν έχουν τη δυνατότητα να λάβουν τις αναγκαίες πληροφορίες ή / και υπηρεσίες, επειδή η ζήτηση συχνά εκφράζεται μετά την εμφάνιση του προβλήματος (απουσιάζει δηλαδή η έγκαιρη ενημέρωση και πρόληψη) ενώ σε άλλες περιπτώσεις αναγκάζονται να επισκεφτούν μη κατάλληλες υπηρεσίες όπως τα νοσηλευτικά ιδρύματα, η πρόσβαση των οποίων απαιτεί υψηλό κόστος χρόνου, αναμονή και πολλές άλλες δυσχέρειες. Το φαινόμενο αυτό, προκαλεί στους ασθενείς σύγχυση, αποθάρρυνση και αβεβαιότητα σχετικά με την έκβαση των προβλημάτων υγείας τους, αλλά και της δυνατότητας να χρησιμοποιήσουν έγκαιρα και ορθολογικά τις υπηρεσίες υγείας, τις οποίες – επειδή δεν έχουν εναλλακτικές λύσεις – επιβαρύνουν πολλές φορές ασκόπως, ενώ δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να επιβαρύνονται οικονομικά οι ίδιοι με πρόσθετες πληρωμές. Αντίστοιχα, υπάρχει επιβάρυνση φόρτου εργασίας και στα νοσηλευτικά ιδρύματα, που πολύ συχνά παρέχουν υπηρεσίες εκτός του σκοπού λειτουργίας τους, με μη ορθολογικό συχνά κόστος.
Στο πλαίσιο αυτό, το Εθνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων – Προαγωγής Υγείας που είναι ο Φορέας Πρότασης και Λειτουργίας της προτεινόμενης Πράξης, έχει σχεδιάσει μία τεκμηριωμένη παρέμβαση σε επίπεδο Δήμου, για την κάλυψη της ανάγκης αυτής. Το Εθνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων – Προαγωγής Υγείας έχει ως αποκλειστικό του σκοπό την Πρόληψη των Νοσημάτων, την Προαγωγή της Υγείας, τον Προσυμπτωματικό Έλεγχο των πληθυσμιακών ομάδων υψηλού κινδύνου και γενικότερα την προώθηση ολοκληρωμένων Πολιτικών και Δράσεων στο πεδίο της Δημόσιας Υγείας. Δραστηριοποιείται κυρίως στους τομείς της Υγειονομικής Ενημέρωσης, της Προστασίας του Περιβάλλοντος και της Προληπτικής Ιατρικής. Σήμερα αριθμεί 165 Καλλικρατικούς Δήμους – Μέλη από όλες τις Περιφέρειες της χώρας. Διοικείται από 11μελές Δ.Σ.. Στο επιστημονικό του έργο συνεπικουρείται από το Επιστημονικό του Συμβούλιο. Αποτελεί τη συνένωση 3 Δικτύων: του Διαδημοτικού Δικτύου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ο.Τ.Α. που ιδρύθηκε το 2005, του Εθνικού Δικτύου Δήμων Προαγωγής Υγείας που ιδρύθηκε το 2007 και του Εθνικού Δικτύου Υγιών Πόλεων που ιδρύθηκε το 1994. Σημαντική αναγνώριση για την πολυετή προσφορά του αποτελεί η πιστοποίησή του, τον Ιούνιο 2010, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως ένα Εθνικής εμβέλειας Δίκτυο Πόλεων που ακολουθεί τα πρότυπα του Π.Ο.Υ.
Η προτεινόμενη Πράξη στοχεύει στην κάλυψη των αναγκών ενημέρωσης και προληπτικής ιατρικής προς τους πολίτες, με ανάπτυξη και υποστήριξη κατάλληλων δομών σε επίπεδο Δήμου, στις οποίες:
Θα υπάρχει η δυνατότητα να οργανωθεί η παροχή απλών προληπτικών εξετάσεων στους δημότες
Θα αναπτυχθούν αποτελεσματικές υπηρεσίες συμβουλευτικής υποστήριξης
Θα υπάρχει ανάπτυξη δραστηριοτήτων αγωγής και προαγωγής της υγείας καi
Θα γίνεται ενημέρωση και προσανατολισμός των πολιτών σχετικά με τις διαθέσιμες υπηρεσίες υγείας
Mε την παρούσα πρόταση προβλέπεται η ανάπτυξη των «ΚΕΠ Υγείας» (Κέντρα Πρόληψης για την Υγεία) σε κάθε ενδιαφερόμενο Δήμο, που θα έχουν ως στόχο την πρόληψη νοσημάτων και την προαγωγή της υγείας. Επιπλέον θα μπορούν παρέχονται σε πολύ μικρό βαθμό, βασικές θεραπευτικές υπηρεσίες σε άτομα που δεν καλύπτονται από το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ανασφάλιστοι).
Τα Δημοτικά Κέντρα Πρόληψης για την Υγεία πρόκειται να προσφέρουν στους δημότες τις εξής υπηρεσίες (Λειτουργίες):
Ενημέρωση και συμβουλευτική καθοδήγηση για την Πρόληψη των Νοσημάτων και την Προαγωγή της Υγείας, βάσει τεκμηριωμένων οδηγιών (πρωτοκόλλων), κοινών για όλα τα ΚΕΠ Υγείας
Προσανατολισμός και ενημέρωση για τις προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας ανάλογα με τα προσωπικά προβλήματα υγείας που αναφέρονται
Οργάνωση προγραμμάτων μαζικού ελέγχου υγιών πολιτών που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για διάφορα επικίνδυνα για τη ζωή νοσήματα (προσυμπτωματικός έλεγχος)
Τα ΚΕΠ Υγείας έχουν ως στόχο να καλύψουν ένα μεγάλο κενό που παρατηρείται σήμερα:
Στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών
Στην παροχή προληπτικής ιατρικής και διασύνδεση με τις υπηρεσίες ΠΦΥ που παρέχονται από τα νοσηλευτικά ιδρύματα του ΕΣΥ
Έτσι, με βασικό άξονα την Πρόληψη και την Προαγωγή της Υγείας, τα ΚΕΠ Υγείας έχουν ως στόχο να παίξουν έναν κυρίαρχο ρόλο τόσο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού, όσο και στην προληπτική ιατρική σε τοπικό επίπεδο. Επίσης είναι ο κατ’ εξοχήν θεσμός μέσω του οποίου οι Δήμοι μπορούν να υλοποιήσουν τις προβλέψεις, τόσο του προγράμματος Καλλικράτη, όσο και του πρόσφατου Νόμου του Υπουργείου Υγείας που μεταφέρουν πολλές αρμοδιότητες για την υγεία στους Δήμους, χωρίς όμως τους απαιτούμενους πόρους.
Η προτεινόμενη πράξη αφορά στην ανάπτυξη:
Των απαραίτητων διαδικασιών λειτουργίας για οριζόντια εφαρμογή στα ΚΕΠ Υγείας που θα αναπτύξουν οι ενδιαφερόμενοι Δήμοι
Των απαραίτητων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των δημοτών, για τη λειτουργία των ΚΕΠ Υγείας
Των απαραίτητων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη συγκεκριμένη πράξη
Των απαραίτητων ενεργειών για εξατομικευμένη ενημέρωση των πολιτών των Δήμων
Των απαραίτητων ενεργειών για την ανάπτυξη οργάνωση και ενημέρωση συστήματος παρόχων προσυμπτωματικών και προληπτικών ελέγχων χαμηλού τιμολογίου.
