Διάγνωση - Αξιολόγηση
Η διάγνωση των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, συνήθως, διεξάγεται στηριζόμενη στον νόμο 3699/2008 και ακολουθεί μια σειρά σταδίων σύμφωνα με τα οποία, αρχικά ο εκπαιδευτικός εντοπίζει το παιδί με ενδείξεις ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. Στη συνέχεια με τη βοήθεια των γονέων συντάσσει το ιστορικό του παιδιού, ενώ παράλληλα συλλέγει πληροφορίες για τη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον. Έπειτα προβαίνει σε άτυπη αξιολόγηση του μαθητή, προκειμένου να σχηματίσει μια πιο σαφή εικόνα των δυνατοτήτων και των αδυναμιών του παιδιού, με σκοπό την υιοθέτηση πιο αποτελεσματικών τεχνικών και μεθόδων διδασκαλίας. Παράλληλα ο εκπαιδευτικός θα πρέπει με τη βοήθεια των Συμβούλων Γενικής και Ειδικής Εκπαίδευσης να προβούν στην κατάρτιση του εκπαιδευτικού προγράμματος του μαθητή αποτελούμενο από τους διδακτικούς σκοπούς και στόχους, σε βραχυπρόθεσμο, αρχικά επίπεδο. Εάν ο μαθητής δεν ανταποκριθεί σε αυτό το πρόγραμμα παρέμβασης, θα πρέπει, κατόπιν πάντα, συνεννόησης με τους γονείς να παραπεφθεί στο πιο κοντινό Κέντρο Διάγνωσης, Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης.
Τα ΚΕ.Δ.Δ.Υ, συνήθως στελεχώνονται από εξειδικευμένο σε θέματα ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών προσωπικό (Ψυχολόγο, Ειδικό Παιδαγωγό, Λογοθεραπευτή κ.α), το οποίο επωμίζεται την διαδικασία της διάγνωσης, διαφοροδιάγνωσης, αξιολόγησης, αλλά, και υποστήριξης, μέσω κατάρτισης εξειδικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος για το παιδί. Σε όλες, ωστόσο, τις παραπάνω διαδικασίες δύνανται να δημιουργηθούν ορισμένα λάθη ή και παραλείψεις τα οποία θα αποτελέσουν τροχοπέδη για το μαθητή. Ένα από τα σημαντικότερα εξ αυτών είναι ο μη έγκαιρος εντοπισμός του.
Λάθη σχετιζόμενα με τον Εκπαιδευτικό και το Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό
Όλοι οι άνθρωποι ως γνωστόν φέρουν μέσα τους τις δικές τους απόψεις και κρίσεις που επιφορτίζουν τη στάση τους και τη συμπεριφορά τους έναντι σε κάποιο θέμα. Στην προκειμένη περίπτωση ένας εκπαιδευτικός που δεν είναι καλός γνωστής του περιεχομένου των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, πιθανόν να έχει στο μυαλό του μια στρεβλή άποψη σχετικά με αυτές και τα άτομα που εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Επιπρόσθετα, η αυστηρότητα με την οποία αξιολογεί και κρίνει τους μαθητές, δύναται να οδηγήσει, εξίσου, στην εξαγωγή λανθασμένων αντιλήψεων.
Λανθασμένες κρίσεις μπορεί να επηρεάσουν και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα που απαρτίζουν το ΕΕΠ των ΚΕ.Δ.Δ.Υ ή άλλου διαγνωστικού φορέα, θα ερμηνεύσουν τα αποτελέσματα που θα εξαχθούν μετά την χορήγηση των διαγνωστικών αξιολογήσεων του μαθητή.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι η έλλειψη μιας σημαντικής ειδικότητας από τη διαγνωστική ομάδα ή η στελέχωση της από άτομα που δεν κατέχουν εξειδίκευση σε θέματα ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, δύνανται να αλλοιώσουν εξίσου τα αποτελέσματα της διάγνωσης του παιδιού, μέσω μη ολοκληρωμένης ή λανθασμένης ερμηνείας των αποτελεσμάτων.
Λάθη κατά τη Διάγνωση - Διαφοροδιάγνωση και αξιολόγηση
Για να διαγνωστεί ένας μαθητής, ως μαθητής με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, θα πρέπει αρχικά, να προβούμε στην Ψυχολογική αξιολόγησή του με σκοπό τον προσδιορισμό του δείκτη νοημοσύνης του παιδιού. Ωστόσο, έχει αναφερθεί από πολλούς ερευνητές ότι τα τεστ μέτρησης της νοημοσύνης δεν απεικονίζουν πάντα την πραγματική νοητική κατάσταση ενός παιδιού, καθώς περιορίζονται κυρίως στη μέτρηση ορισμένων μόνων από τους τύπους νοημοσύνης που υπάρχουν.
Μια σημαντική παράλειψη κατά την διαδικασία της διάγνωσης, αποτελεί η παράλειψη της Ιατρικής αξιολόγησης, μέσω της οποίας συνήθως ελέγχεται η οπτική και η ακουστική οξύτητα του παιδιού. Αν ένα παιδί υπολείπεται σε αυτές τις περιοχές, και δεν ελεγχθούν εγκαίρως, τα αποτελέσματα της αξιολόγησης δεν θα είναι σωστά. Έπειτα, θα ακολουθήσει η εκπαιδευτική, γνωστική και ψυχολογική αξιολόγηση του μαθητή. Αν τα διαγνωστικά εργαλεία, ωστόσο, που θα επιλεχθούν δεν είναι τα σωστά τότε τα αποτελέσματα τόσο της εκπαιδευτικής όσο και της γνωστικής αξιολόγησης θα στερούνται εγκυρότητας.
Άλλα λάθη που σχετίζονται με τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν απορρέουν από τη μορφή αυτών, από τις ερωτήσεις που περιλαμβάνουν, οι οποίες μπορεί να μην είναι οι κατάλληλες για το παιδί ή να μην ελέγχουν αυτό για το οποίο χορηγήθηκαν.
Λάθη σχετιζόμενα με παράλειψη πληροφοριών
Σε κάθε περίπτωση η αξιολόγηση ενός παιδιού δεν πρέπει να στηρίζεται αποκλειστικά στα αποτελέσματα που θα προκύψουν από τα διάφορα τεστ που θα χρησιμοποιηθούν, αλλά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν επιμέρους στοιχεία και πληροφορίες που σχετίζονται με την συμπεριφορά, τις δυνατότητες και τις αδυναμίες ενός παιδιού ή τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και τα θέματα που του κεντρίζουν το ενδιαφέρον και του δημιουργούν κίνητρα που ενεργοποιούν την συμμετοχή του στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εξίσου σημαντική είναι η σύνταξη ενός ολοκληρωμένου ιστορικού για το παιδί. Ο εκπαιδευτικός και ειδικότερα οι γονείς του παιδιού, αποτελούν πλούσιες πηγές πληροφοριών, για αυτό θα πρέπει να καλούνται στα ΚΕ.Δ.Δ.Υ, για συγκέντρωση όλων των παραπάνω.
Λάθη σχετιζόμενα με τη στάση του παιδιού και το περιβάλλον αξιολόγησης
Τα περισσότερα παιδιά που παραπέμπονται προς διάγνωση, αρκετές φορές παρουσιάζουν μια λανθασμένη εικόνα σχετικά με τις δυνατότητες τους, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο τις αδυναμίες τους. Αυτό συμβαίνει γιατί κάποια παιδιά δεν συνεργάζονται πάντα πρόθυμα με το προσωπικό των ΚΕ.Δ.Δ.Υ, με αποτέλεσμα των αλλοίωση των αποτελέσματα των τεστ. Άλλα πάλι, ίσως, αισθάνονται φόβο και άγχος τόσο για την διαδικασία που θα ακολουθηθεί, καθώς είναι άγνωστη για αυτά, όσο και για το περιβάλλον, καθώς τους είναι άγνωστο.
Επιπλέον, πολλές φορές το περιβάλλον στερείται ερεθισμάτων για το παιδί, ενώ μπορεί να φαντάζει αφιλόξενο και εχθρικό, εάν δεν έχει δομηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε το παιδί να αισθάνεται άνετα βρισκόμενο σε αυτό, έτσι ώστε να μπορέσει να δώσει το εκατό τοις εκατό του εαυτού του.
Λάθη και παραλείψεις κατά τον σχεδιασμό της παρέμβασης
Όλα τα παραπάνω δύνανται να οδηγήσουν στη σύνταξη ενός λανθασμένου εκπαιδευτικού προγράμματος για το μαθητή, αποτελούμενο από στρατηγικές και μεθόδους διδασκαλίας μη κατάλληλες για τις πραγματικές εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού. Συνεπώς ο ρόλος της διαγνωστικής ομάδας δεν πρέπει να περιορίζεται στην απλή περιγραφή των ικανοτήτων και των αδυναμιών του παιδιού αλλά να επεκτείνεται προτείνοντας μεθόδους, τεχνικές διδασκαλίας που θα δώσουν κίνητρα στο μαθητή, ενεργοποιώντας κατά αυτόν τον τρόπο τη θέληση του για συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ανάλογες στρατηγικές μπορούν να δημιουργηθούν και να προταθούν και για την μελέτη του μαθητή στο σπίτι ως κατευθυντήριες γραμμές προς τους γονείς.
Ωστόσο, ορισμένα ΚΕ.Δ.Δ.Υ περιορίζονται στην περιγραφική λειτουργία τους, παραλείποντας ένα κομμάτι ζωτικής σημασίας για την εξέλιξη του παιδιού σε εκπαιδευτικό και κοινωνικό επίπεδο, αποστέλλοντας ένα έντυπο στους γονείς και στον εκπαιδευτικό αποτελούμενο μόνο από τα αποτελέσματα των τεστ σχετικά με τις δυσκολίες του παιδιού.
Το αντίκτυπο των λαθών και των παραλείψεων στη σχολική παρέμβαση
Απώτερο σκοπό κάθε εκπαιδευτικής παρέμβασης πρέπει να αποτελεί η παροχή μιας ποιοτικής εκπαίδευσης σε όλα τα παιδία και ειδικότερα στα παιδία που εμπίπτουν σε κάποια από τις υπάρχουσες κατηγορίες ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, γιατί σε αυτά τα παιδιά λόγω των συνεχών ματαιώσεων που βιώνουν, λόγω της αποτυχίας να ανταπεξέλθουν με ικανοποιητικό τρόπο στις ακαδημαϊκές απαιτήσεις, συχνά, ενυπάρχουν μια σειρά ψυχολογικών διαταραχών ήπιας έως πιο βαριάς μορφής, που μπορεί να μετουσιωθούν μέσω της εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς ή με δυσκολίες στην επικοινωνία και στην ικανοποιητική αλληλεπίδραση με το κοινωνικό.
Εάν το φύλλο που θα σταλεί από τον διαγνωστικό φορέα στον εκπαιδευτικό περιέχει παραλήψεις και λάθη, όπως αυτά που προαναφέρθηκαν, τότε αυτό θα δυσχεράνει τον ρόλο του εκπαιδευτικού. Εξίσου δύναται να επιφορτίσει τον εκπαιδευτικό με αρνητικές αντιλήψεις για τον μαθητή εάν γίνεται διεξοδική αναφορά, μόνο των δυσκολιών και αδυναμιών του. Πολύ πιθανό, σε αυτή την περίπτωση είναι ο εκπαιδευτικός να μη προβεί σε καμία διαφοροποίηση ή εξατομίκευση του εκπαιδευτικού προγράμματος είτε λόγω μη επαρκών γνώσεων προς αυτήν την κατεύθυνση, είτε λόγω έλλειψης χρόνου.
Μη σαφή αναφορά στόχων και μεθόδων διδασκαλίας, πιθανόν να οδηγήσουν τον εκπαιδευτικό σε λάθος στοχοθέτηση ή και στην υιοθέτηση λανθασμένων μεθόδων κάνοντας χρήση μέσων διδασκαλίας που αντί να ενισχύσουν να μειώνουν το ενδιαφέρον του μαθητή για μάθηση και για συμμετοχή στα σχολικά τεκταινόμενα, που πολλές φορές θα επιφέρουν στο μαθητή αρνητικά συναισθήματα για το σχολείο και τάσεις απόσυρσης από αυτό ή και περιθωριοποίηση από τους υπόλοιπους μαθητές της τάξης και του σχολείου, γενικότερα.
Συμπεράσματα
Η διαδικασία της διάγνωσης και αξιολόγησης ενός παιδιού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού σε εκπαιδευτικό και κοινωνικό επίπεδο, για αυτό και τυχόν λάθη και παραλείψεις κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή της αξιολόγησης, μπορούν, αφενός, να υποβαθμίσουν την παρεχόμενη εκπαίδευση στο παιδί, αφετέρου να το οδηγήσουν στη βίωση αρνητικών συναισθημάτων, όπως ματαίωση, άγχος και σε ορισμένες φορές, ακόμη, και στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς.
Σε κάθε περίπτωση για την κατάρτιση ενός ποιοτικού, αποτελεσματικού και στοχευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος θα πρέπει να συνεργάζονται όλοι οι άμεσα εμπλεκόμενοι με το παιδί φορείς, γονείς, εκπαιδευτικοί, σύμβουλοι Γενικής και Ειδικής Εκπαίδευσης και το προσωπικό του εκπαιδευτικού φορέα, ανταλλάσσοντας όλες εκείνες τις πληροφορίες που είναι σημαντικές προς αυτή την κατεύθυνση.
